BİSMİLLAHİR RƏHMANİR RƏHİM

 

Müxaliflərin dinini rəvayət etmiş olan raviləri (imamları) haqqında sizlərə məlumat verməyə davam etməkdəyik. Bu və bundan sonrakı bir neçə işimizdə sizlərə müxaliflərin nəzdində etibarlı və böyük fəzilət sahibi olan Əhli Kitab ( yəhudi və xristian ) alimləri haqqında məlumat verəcəyik. Bu işimizdə haqqında məlumat verəcəyimiz şəxs xristian rahib Təmim əd- Daridir . İşimizdə əvvəl Təmim əd- Darinin əvvəllər xristian olduğunu, məşhur oğurluq hadisəsini və daha sonra müsəlman olduğunu söyləməsi ilə necə nasibilər nəzdində dəyər qazandığını bildirəcəyik .

 

    

 

Şəkildə gördüyünüz müxaliflərin ən etibarlı mühəddisi Buxarinin  “əs-Səhih” adlı kitabıdır , işarələdiyimiz yerdə bu ifadələr var:

و قال لي علي بن عبد الله حدثنا يحيى بن آدم حدثنا ابن أبي زائدة عن محمد بن أبي القاسم عن عبد الملك بن سعيد بن جبير عن أبيه عن ابن عباس رضي الله عنهما قال خرج رجل من بني سهم مع تميم الداري وعدي بن بداء فمات السهمي بأرض ليس بها مسلم فلما قدما بتركته فقدوا جاما من فضة مخوصا من ذهب فأحلفهما رسول الله صلى الله عليه وسلم ثم وجد الجام بمكة فقالوا ابتعناه من تميم وعدي فقام رجلان من أوليائه فحلفا لشهادتنا أحق من شهادتهما وإن الجام لصاحبهم قال وفيهم نزلت هذه الآية يا أيها الذين آمنوا شهادة بينكم إذا حضر أحدكم الموت

və mənə Əli ibn Abdullah izah etdi , dedi ki : Mənə Yəhya ibn Adəm izah etdi, dedi ki : İbni Əbi Zaid mənə Məhəmməd ibn Əbul Qasimdən, o Əbdülməlik ibn Səiddən, o atasından, o da ibni Abbas (r.ə)-dan izah etdi , dedi ki: Bənu Səhmdən ( müsəlman ) bir adam ( xristian ) Təmim əd- Dari və Adiyy ibn Bədda ilə birlikdə səfərə çıxmış və müsəlman olmayan bir yerdə ölmüşdü. Bu iki xristian adam Səhminin təriqəsiylə varislərinin yanına gəldiklərində, varislər əşya arasında qızıl qaxmalı gümüş bir stəkanı tapa bilmədilər. (İki yoldaşın inkarı və davanın Rəsulullaha ərzi üzərinə ) Rəsulullah (s) bu iki xristian adama and etdirdi. Sonra o stəkan Məkkədə tapıldı. Və stəkanın yeni sahibləri: “Biz bunu Təmim ilə Adiyyi satın aldıq ” dedilər. Bunun üzərinə Səhminin valideynlərindən iki adam qalxdılar və : “Bizim şahidliyimiz onların şahidliyindən şübhəsiz daha haqlıdır. Və bu stəkan qəti surətdə ilk sahiblərinə (yəni Səhminin mirasçılarına ) aiddir “deyə and içdilər. İşdə bu ” Ey iman gətirənlər! Birinizin ölümü yaxınlaşdığı zaman … ” (Maidə , 106-108 ) ayəsi bu kıssadakilər haqqında endi.

Buxari , ” əs-Səhih” , 2/ 299 , Vəsiyət kitabı , 35-ci bab , hədis 2780

 

Bu hədisi bizim muhəddislərimizdən Siqatul İslam (İslamın Güvənci ) Kuleyni (r.ə)  də ” əl- Kafi” , 7 /7 , Vəsiyət kitabı , bab 2 , hədis 7 də zəif bir sənəd ilə rəvayət etmişdir . Hədislər görüldüyü üzrə Təmim əd-Dari əvvəllər xristian olmuş və oğurluq etmiş , daha sonra da bu oğurluğu isbat edilmişdir.

 

Bu oğurluq hadisəsi Təbuk döyüşündən sonra yaşanmışdır.  Bu oğurluq hadisəsindən sonra Təmim əd-Dari müsəlman olduğunu , İslamı qəbul etdiyini söyləmiş və avtomatik olaraq müxaliflərin ədalətli səhabələri siyahısına girmişdir. “Ədalətli bir səhabə” də olduqdan sonra dərhal hər tərəfə “elm yaymağa ” başlamışdır. elə ki , ondan çox daha əvvəllər müsəlman olduğunu söyləmiş olan Ənəs ibn Malik və Əbu Hureyrə kimi şəxslər belə ondan hədis rəvayət etmişdir. Nasibi rical alimlərindən əz-Zəhəbi bu mövzuda deyir ki :

ولتميم عدة أحاديث . وكان عابدا ; تلاء لكتاب الله . [ ص: 443 ]  حدث عنه : ابن عباس . وابن موهب عبد الله ، وأنس بن مالك ، وكثير بن مرة ، وعطاء بن يزيد الليثي ، وزرارة بن أوفى ، وشهر بن حوشب ; وآخرون

Təmimin bir çox hədisi vardır … ondan isə ibni Abbas , ibni Mevub , Ənəs ibn Malik , Kəsir ibn Mürra , Ata ibn Yezid , Zürarə ibn Ovfi , Şehr ibn Havşəb və digərləri rəvayət etmişdir .

əz-Zəhəbi , ” Siyər ” , 2 /443

 

Müxaliflərin qaynaqları yalnız bu oğru xristiyandan  ”hədis”  rəvayət etməklə bəs etməmişdir. Müxaliflərin 2-ci kralı Ömər ibn Xəttab Rəsulullah (s) in sünnəsinin hədislər ilə rəvayət edilməsini qadağan etməsinə baxmayaraq Təmim əd-Dariyə məsciddə insanlara hekayələr izah etmə icazəsi vermişdir.

 

     

Şəkildə gördüyünüz ibni Şubbə ən – Numeyrinin “Tarixi Mədinə ” adlı kitabıdır , işarələdiyiniz yerdə bu ifadələr var:

حدثنا محمد بن يحيى قال، أنبأنا عبد الله بن موسى التيمي عن ابن أسامة بن زيد، عن ابن شهاب قال: أول من قص في مسجد رسول الله صلى الله عليه وسلم تميم الداري: استأذن عمر رضي الله عنه أن يذكر الله مرة فأبى عليه، ثم استأذن أخرى، فأبى عليه، حتى كان آخر ولايته، فأذن له أن يذكر يوم الجمعة قبل أن يخرج عمر رضي الله عنه. فاستأذن تميم رضي الله عنه في ذلك عثمان بن عفان رضي الله عنه فأذن له أن يذكر يومين من الجمعة، فكان تميم يفعل ذلك

mənə Məhəmməd ibn Yəhya izah etdi , dedi ki : Abdullah ibn Musa ət-Təymi mənə Əbu Üsamədən , o da ibni Şihab əz- Zührüdən izah etdi , dedi ki: “Rəsulullah (s) in məscidində ilk hekayə izah edən Təmim əd- Daridir . Bu mövzuda Ömərdən icazə istədi amma icazə vermədi , lakin daha sonra icazə verdi. Təmim , Ömərdən həftədə bir dəfə Allahu Təalanı izah etmək üçün icazə istədi. Ömər özünə icazə verməkdən imtina etdi. Başqa bir dəfə yenə icazə istədi. Ömər yenə icazə verməkdən imtina etdi. Nəhayət xilafətinin son dövrlərində Ömər Ona özünün Cümə xütbəsinə çıxmadan əvvəl hekayə izah etməsi üçün icazə verdi. Təmim daha sonra bu mövzuda Osman İbn Əffandan icazə istədi. Osman Ona Cümə gününə əlavə olaraq başqa bir gün üçün icazə verdi. Beləcə Təmim vəzifəsini davam etdirdi. “

حدثنا موسي بن مروان البرقي قال، حدثنا محمد بن حرب الخولاني، عن الزبيري، عن الزهري، عن السائب بن يزيد: أنه لم يكن قص على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم وأبي بكر رضي الله عنه، كان أول من قص تميم الداري رضي الله عنه. استأذن عمر ابن الخطاب رضي الله عنه أن يقص على الناس قائما، فأذن له عمر رضي الله عنه

mənə Musa ibn Mərvan izah etdi , dedi ki : Məhəmməd ibn Hərb mənə Zübeyridən , o Zührüdən , o da Əsbab ibn Yeziddən izah etdi , dedi ki: “Rəsulullah (s) və Əbu Bəkir dövrlərində kıssacılık yox idi , ilk ravilik edən Təmim əd- Daridir . Ayaq üstündə insanlara hekayə izah etmək üçün Ömər ibn Xəttabdan icazə istədi və o da  icazə verdi. “

حدثنا ابن أبي رجاء قال، حدثنا إبراهيم بن سعد، عن ابن شهاب: أنه سئل عن القصص فقال: لم يكن إلا في خلافة عمر رضي الله عنه، سأله تميم رضي الله عنه أن يرخص له في مقام واحد في الجمعة، فرخص له (فسأله) أن يزيده فزاده مقاما آخر. ثم استخلف عثمان رضي الله عنه فاستزاده، فزاده مقاما آخر، فكان يقوم ثلاث مرات في الجمعة

mənə ibni Əbu Rəca izah etdi , dedi ki : mənə İbrahim ibn Sad izah etdi , dedi ki : ibni Şihab (əz- Zührü )  dən ravilər haqqında soruşuldu , dedi ki: “Ömər ibn Xəttabın xilafətinə qədər mövcud deyildi. Təmim Ömərdən Cümə günü bir mövqe üçün icazə verməsini istədi. O da Ona icazə verdi. Təmim bunu artırmasını istədi. O da Təmimi bir mövqe daha verdi. Daha sonra Ömər Osmanı xəlifə olaraq buraxdı. Təmim Ondan daha çox hekayə izah etmək üçün icazə istəyincə Osman dana bir mövqe daha verdi. Beləcə həftədə üç dəfə ravilik etməyə başladı. “

حدثنا موسى بن إسماعيل قال، أنبأنا أبو عثمان قال: حدثنا عتبة أن تميما الداري رضي الله عنه استأذن عمر رضي الله عنه أن يقص، فقال: لا. ثم استأذن أيضا، فقال: أما إني آذن لك فيه، وأعلمك أنه الذبح، وأشار إلى حلقه

mənə Musa ibn İsmayıl izah etdi , dedi ki : mənə Əbu Osman izah etdi , dedi ki : mənə Utbə izah etdi , dedi ki : Təmim əd- Dari hekayə izah etmək üçün Ömərdən icazə istədi. Ömər dedi ki : ” xeyr.” Lakin sonra icazə verdi.

ibni Şubbə , “Tarixi Mədinə ” , 1/11-13

 

Burada köçürdüyümüz hədislərin ikincisi olan Əsbab ibn Yezidin hədisini Əhməd ibn Hənbəl ” Müsnəd ” , 3 /449 , hədis 15753 də səhih bir sənəd ilə rəvayət etmişdir . ” Müsnəd Əhməd ” kitabının mühəqqiqlər Şuayb əl-Araut vəziyyətin dəhşətli olduğunu görərək Əhmədin sənədində iştirak edən Bakiyyə ibn Vəlidin müfəlləs olduğunu söyləyir. Mən buna cavab olaraq deyirəm ki , müfəlləs olan ravinin bir başqa ravidən “ən” deyərək rəvayət etdiyi vəziyyətdə sənəd zəif sayıla bilir halbuki burada Bakiyyə “ən ” deyərək rəvayət etməmişdir əksinə ittisala dəlalət edən lafzlərdən olan ” haddəsanə ” demişdir. Dolayısı ilə burada sənədin səhhətini zədələməyə çalışan Şuab əl-Arautun özü müdəlləs vəziyyətinə düşür.

Görəsən Nəbi (s) in xəstə yatağında ” mənə bir kağız gətirin …” dediyi zaman müxalifət edərək ” bu adam sayıqlayır , bizə Allahı kitabı yetər ” deyən və səhabələrin sünnəti Nəbəvi (s) i rəvayət etmələrini qadağa qoyan Ömər ibn Xəttab görəsən niyə bu rahibə qayğı göstərir?

Vəlhəmdulillahi  Rəbbil Aləmin

 

(c) nasibilar.wordpress.com