Əziz oxucular, şiə müsəlmanlarına çox tez-tez olunan etirazlardan biri də bu günədək Kərbəla müsibətinə ağlamaq, yas saxlamaq, sinə vurmaq kimi məsələlərdir. Bu kiçik məqalədə əhli-sünnə alimlərinin İmam Hüseyn (ə) üçün rövzə oxumaları, yas saxlamaları barədə dəlillər təqdim edəcəyik.

Əbülfərəc İbn əl-Cəuzi əl-Hənbəlinin rövzə oxuması

لما أسر العباس يوم بدر سمع رسول الله صلى الله عليه وسلم أنينه فما نام ، فكيف لو سمع أنين الحسين ؟ لما أسلم وحشي قال له : غيب وجهك عني . هذا والله والمسلم لا يؤاخذ بما كان في الكفر ، فكيف يقدر الرسول صلى الله عليه وسلم أن يبصر من قتل الحسين ؟ قوله تعالى) ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا ( لقد جمعوا في ظلم الحسين ما لم يجمعه أحد ، ومنعوه أن يرد الماء فيمن ورد ، وأن يرحل عنهم إلى بلد ، وسبوا أهله وقتلوا الولد ، وما هذا حد دفع عن الولاية هذا سوء معتقد . نبع الماء من بين أصابع جده فما سقوه منه قطرة.

(Peyğəmbərin əmisi) Abbas Bədr günü əsir düşdükdə Allah Rəsulu onun iniltisini eşitdi. Buna görə də yata bilmədi. Elə isə, əgər Hüseynin iniltisini eşitsəydi necə olardı? (Peyğəmbərin əmisinin qatili) Vəhşi müsəlman olduqda (Peyğəmbər) ona dedi: “Üzünü məndən gizlət”. Allaha and olsun, bu, elə bir halda idi ki, müsəlman (islamı qəbul etməmişdən) öncə küfrdə olduğuna görə danlanmırdı. Elə isə, Allah Rəsulunun necə qüdrəti çatardı ki, Hüseyni qətlə yetirən kəsi görsün? Allah-taala buyurmuşdur: “Kim məzlumcasına qətlə yetirilibsə, biz onun vəlisinə ixtiyar (qisas haqqı) vermişik”. Onlar Hüseynə o dərəcədə zülm etdilər ki, kimsəyə bu qədər zülm edilməmişdi. Onlar onun suya yetişməsinin qarşısını aldılar, başqa bir yerə getməyə qoymadılar, ailəsini əsir götürdülər (yaxud təhqir etdilər). Bu, vilayəti müdafiə etməyin həddi deyil, bəlkə də (Yezid tərəfdarlarının malik olduğu) etiqadın pis olmasıdır. Su – babasının barmaqları arasından qaynayıb, ancaq ondan bir qətrdə də ona vermədilər.

كان الرسول صلى الله عليه وسلم من حب الحسين يقبل شفتيه ويحمله كثيرا على عاتقيه ، ولما مشى طفلا بين يدي المنبر نزل إليه ، فلو رآه ملقى على أحد جانبيه و السيوف تأخذه والأعداء حواليه والخيل قد وطئت صدره ومشت على يديه ودماؤه تجري بعد دموع عينيه لضج الرسول مستغيثا من ذلك ولعز عليه.

كربلاء ما زلت كربا و بلا ما لقي عندك أهل المصطفي
ما أري حزنكم ينسي ولا رزأكم يسلي ولو طال المدي

Elçi Hüseyni o qədər sevərdi ki, onun dodaqlarından öpər, onu çiyinləri üzərində çox daşıyardı. Uşaq ikən minbər qarşısına gələrkən (Peyğəmbər minbərdən) ona tərəf enərdi (və onu qucağına alardı). Elə isə, (Hüseynin) çiyini üstə düşdüyünü, qılıncların onu ələ keçirdiyini, düşmnələrin ətrafını sardığını, atların onun sinəsini tapdaladığını, əlləri üzərində gəzişdiyini, göz yaşlarından sonra qanının axdığını görsəydi, sözsüz ki, Elçi buna görə yardım diləyən halda çığırardı və (bu durum) ona ağır gələrdi.

Ey Kərbəla, həmişə qüssə və bəla (ilə birlikdə) olmusan. Sənin yanında Mustafanın ailəsi nələrlə qarşılaşdı?

Düşünmürəm ki, sizin hüznünüz unudular, müsibətiniz təsəlli tapar, hərçənd ruzigar uzun çəksə də!

İbn əl-Cəuzi, “Ət-Təbsirə”, c.2, s.17-18; "Darul-kutubil-ilmiyyə" - Beyrut, 1413/1993; təhqiq: Mustafa Əbdülvahid

Sibt İbn əl-Cəuzi əl-Hənəfinin rövzə oxuması

(Əbülfərəcin qız nəvəsi)

وقد سئل في يوم عاشوراء زمن الملك الناصر صاحب حلب أن يذكر للناس شيئا من مقتل الحسين فصعد المنبر وجلس طويلا لا يتكلم ثم وضع المنديل على وجهه و بكى شديدا ثم أنشا يقول وهو يبكي :

ويل لمن شفعاؤه خصماؤه والصور في نشر الخلائق ينفخ

لا بد أن ترد القيامة فاطم و قميصها بدم الحسين ملطخ

ثم نزل عن المنبر و هو يبكي و صعد الي الصالحية و هو كذلك

Hələb sahibi hökmdar Nasirin zamanında (Sibt Cövziyə) Aşura günü barədə sual verilər ki, Hüseynin məqtəlindən camaata bir şey danışsın. O, minbərə qalxdı və uzun-uzadı oturdu, danışmadı. Sonra üzünə bir dəsmal qoydu və hönkürtü vurub ağladı. Sonra ağlayan halda şeir oxuyaraq dedi:

Və yaradılışın yenidən dirilməsi üçün sur çalındıqda,

Şəfaət verənləri öz düşmənləri olanların vay halına!

(yəni, Peyğəmbər və Əhli-Beyt Qiyamət günü şəfaət verəndirlər, onlar Yezidin düşmənidir)

Şübhəsiz, Qiyamət günü Fatimə məşhər yerinə köynəyi Hüseynin qanına bulaşmış halda gələcək.

Sonra ağlaya-ağlaya minbərdən düşdü. Bu halda da Salehiyyəyə (mədrəsəyə) getdi. Allah ona rəhmət eləsin.

İbn Kəsir əd-Diməşqi, “Əl-Bidayə vən-nihayə”, c.15, s.303; nəşr: Vəqflər və İslam İşləri Nazirliyi - Qətər, 1436/2015; təhqiq: Əbdül-Qadir əl-Ərnaut və Bəşşar Əvvad Marufun rəhbərliyi altında tədqiqat qrupu

Digər mənbələr: Bədrəddin əl-Əyni, “İqdul-Ciman fi tarixi Əhliz-zəman”, s.30, Əbdülqadir ibn Məhəmməd ən-Nueymi əd-Diməşqi, “əd-Darisu fi tarixil-mədaris”, c.1, s.367; Əbdülqadir Bədran, “Mənadəmətul-ətlalu və məsamərətul-xəyal”, c.1, s.155

Həzrət Fatimə Zəhranın (əleyhəssəlam) əhli-sünnə hənəfi aliminə

İmam Hüseynə növhə oxumaq üçün göstəriş verməsi

حدثني أبي ، قال : خرج إلينا يوماً ، أبو الحسن الكاتب ، فقال : أتعرفون ببغداد رجلاً يقال له : ابن أصدق ؟ قال : فلم يعرفه من أهل المجلس غيري ، فقلت : نعم ، فكيف سألت عنه ؟ فقال : أي شيء يعمل ؟ قلت : ينوح على الحسين عليه السلام . قال : فبكى أبو الحسن ، وقال : إن عندي عجوزاً ربتني من أهل كرخ جدان عفطية اللسان ، الأغلب على لسانها النبطية ، لا يمكنها أن تقيم كلمة عربية صحيحة ، فضلاً عن أن تروي شعراً ، وهي من صالحات نساء المسلمين ، كثيرة الصيام والتهجد . وإنها انتبهت البارحة في جوف الليل ، ومرقدها قريب من موقعي ، فصاحت بي : يا أبا الحسن . فقلت : ما لك ؟ فقالت : الحقني . فجئتها ، فوجدتها ترعد ، فقلت : ما أصابك ؟ فقالت : إني كنت قد صليت وردي فنمت ، فرأيت الساعة في منامي ، كأني في درب من دروب الكرخ ، فإذا بحجرة نظيفة بيضاء ، مليحة الساج ، مفتوحة الباب ، ونساء وقوف عليها . فقلت لهم : من مات ؟ وما الخبر ؟ فأومأوا إلى داخل الدار . فدخلت فإذا بحجرة لطيفة ، في نهاية الحسن ، وفي صحنها امرأة شابة لم أر قط أحسن منها ، ولا أبهى ولا أجمل ، وعليها ثياب حسنة بياض مروي لين ، وهي ملتحفة فوقها بإزار أبيض جداً ، وفي حجرها رأس رجل يشخب دماً .
فقلت : من أنت ؟ فقالت : لا عليك ، أنا فاطمة بنت رسول الله ، وهذا رأس ابن الحسين ، عليه السلام ، قولي لابن أصدق عني أن ينوح : لم أمرضه فأسلو . . . لا ولا كان مريضا فانتبهت فزعة . قال : وقالت العجوز : لم أمرطه ، بالطاء ، لأنها لا تتمكن من إقامة الضاد ، فسكنت منها إلى أن نامت . ثم قال لي : يا أبا القاسم مع معرفتك الرجل ، قد حملتك الأمانة ، ولزمتك ، إلى أن تبلغها له . فقلت : سمعاً وطاعة ، لأمر سيدة نساء العالمين . قال : وكان هذا في شعبان ، والناس إذ ذاك يلقون جهداً جهيداً من الحنابلة ، إذا أرادوا الخروج إلى الحائر . فلم أزل أتلطف ، حتى خرجت ، فكنت في الحائر ، ليلة النصف من شعبان . فسألت عن ابن أصدق ، حتى رأيته . فقلت له : إن فاطمة عليها السلام ، تأمرك بأن تنوح بالقصيدة التي فيها : لم أمرضه فأسلو . . . لا ولا كان مريضا وما كنت أعرف القصيدة قبل ذلك . قال : فانزعج من ذلك ، فقصصت عليه ، وعلى من حضر ، الحديث ، فأجهشوا بالبكاء ، وما ناح تلك الليلة إلا بهذه القصيدة.
و أولها : أيها العينان فيضا . . . واستهلا لا تغيضا

ققال : فانزعج من ذلك ، فقصصت عليه ، وعلى من حضر ، الحديث ، فأجهشوا بالبكاء ، وما ناح تلك الليلة إلا بهذه القصيدة.
و أولها : أيها العينان فيضا . . . واستهلا لا تغيضا

Atam mənə danışdı ki, bir gün Əbülhəsən əl-Katib bizə gəldi və dedi: “Siz Bağdadda İbn Əsdəq deyilən bir nəfəri tanıyırsınızmı?” Məclis əhli arasından məndən başqa kimsə onu tanımırdı. Mən dedim ki, bəli. Niyə onun haqqında soruşursan ki? O dedi: “Nə iş görür?” Dedim ki, Hüseynə növhə söyləyir.

Deyir: “Əbülhəsən ağladı və dedi: “Yanımda bir yaşlı qadın var, o mənə (uşaqlıqdan) tərbiyə vermişdir. O, Kərx əhlindəndir. Dili ərəbcə danışaraq söz söyləməkdə acizdir. Ərəbcə bir kəlmə belə olsun düzgün şəkildə deyə bilmir. O ki qalsın şeir rəvayət etsin. O, saleh müsəlman qadınlardandır. Çoxlu oruc tutur və gecənin bir hissəsini oyaq qalırdı. Dünən gecə yarısı oyandı. Onun yataq yeri mənim yerimə yaxındır. Məni çağırdı ki, ey Əbülhəsən. Dedim ki, nə olub sənə? Dedi ki, yanıma gəl. Yanına getdim. Gördüm ki, əsir. Dedim ki, nə baş verib? Dedi ki, gecə ibadətini edirdim, sonra yatdım və həmin vaxt yuxumda gördüm ki, sanki Kərx darvazalarından birindəyəm. Birdən təmiz bir otaq gördüm ki, (divarları) ağdır və sacı (hazırlandığı ağac) gözəl idi. Qapısı açılmış halda idi. Qadınlar onun yanında durmuşdular. Onlara dedim ki, kim ölüb? Nə xəbərdir? Onlar evin içərisinə işarə elədilər. İçəri girdim və bir lətif hücrə gördüm. Olduqca gözəl idi. Ortasında bir gənc qadın vardı, mən ondan yaraşıqlısını, qəşəngini və gözəlini heç vaxt görməmişdim. Üzərində gözəl libas vardı, ağ, dolu (enli), yumşaq idi. Üstünü örtmüşdü, yuxarısında olduqca ağ izar vardı. Ətəyində adam (kişi) başı vardı ki, (oradan) qan axırdı.

Dedim ki, sən kimsən? Dedi ki, səninlə işim yoxdur. Mən Allah Rəsulunun qızı Fatiməyəm. Bu da oğlum Hüseynin başıdır. Mənim tərəfimdən İbn Əsdəqə de ki, bu şeiri növhə kimi (oğlum Hüseynə) oxusun:

"Onu xəstəlik tutmamışdı (xəstəlik üzündən dünyasını dəyişmədi), elə isə, (bunu) yerinə yetirin. Xeyr, bundan öncə də xəstə deyildi”.

Mən qorxu içində ayıldım.

Deyir: Yaşlı qadın dedi: “ləm əratahu”, “ta” ilə. Çünki “dad”ı bərqərar edə bilmirdi (yəni “dad” hərfi əvəzinə “ta” dedi). Ondan sakit oldu, ta ki yatdı.

Sonra (Əbülhəsən) mənə dedi: “Ey Əbülqasim, indi ki İbn Əsdəqi tanıyırsan, (xatun) sənə əmanət qoymuşdur və sənə zəruri etmişdir ki, bu xəbəri İbn Əsdəqə çatdırasan”. Dedim ki, eşidərək və itaət edərək (bunu yerinə yetirərəm). Çünki aləm qadınlarının xanımı əmr etmişdir.

(Əbülqasim davamında) deyir: “Bu, şəbanda baş vermişdi. Camaat hairə (İmam Hüseynin ziyarətinə) getmək istədikdə hənbəlilər tərəfindən ciddi cəhdlə (təzyiqlə, maneə ilə) qarşılaşdılar (və azar gördülər). Mən o qədər səy göstərdim ki, nəhayət özümü şəbanın yarısı hairə çatdıra bildim. İbn Əsdəq barədə sorğu-sual edirdim, nəhayət, onu gördüm. Ona dedim ki, Fatimə (əleyhəssəlam) sənə göstəriş verib ki, içində “Onu xəstəlik tutmadı, odur ki, (bunu) yerinə yetirin... Xeyr o, bundan öncə də xəstə olmayıb” olan qəsidəni növhə oxuyasan. Mən bundan öncə o qəsidəni bilmirdim. İbn Əsdəq bundan gərginləşdi, səsini ucaltdı. Mən ona və iştirak edənlərə əhvalatı kamil şəkildə danışdım. Onlar hamılıqla hönkürtü vurub ağladılar. Həmin gecə yalnız bu qəsidə növhə deyildi:

Əvvəli belə idi: Ey iki göz, göz yaşı tökün... şiddətlə ağlayın və qurumayın”.

“Nəşvarul-muhazərəti və əxbarul-muzakərəti”, c.1, s.396-397; "Dar Sadir" - Beyrut, 1416/1995; təhqiq: Əbbud əş-Şalici

İbn əl-Ədim yazır:

وأبو الحسن الكرخي المذكور هو من كبار أصحاب أبي حنيفة

“Adıçəkilən Əbülhəsən əl-Kərxi Əbu Hənifənin böyük əshabından olmuşdur”.

“Buğyətut-tələb fi tarixi Hələb”, c.6

Yafei Əbülqasim ət-Tənuxi haqqında yazır:

أبو القاسم علي بن محمد التنوخي القاضي الحنفي ، وكان من أذكياء العالم ، راوية الأشعار ، عارفاً بالكلام والنحو ، وله ديوان شعر.

Əbülqasim Əli ibn Məhəmməd ət-Tənuxi əl-Qazi əl-Hənəfi (hənəfi məzhəbinin qazilərindən biri), dünya zəkalılarından, şeir rəvayət edənlərdən, kəlam və nəhvə arif olan biri olmuşdur. Onun şeir divanı vardır”.

Əl-Yafei əl-Yəməni əl-Məkki, “Miratul-cinan və ibrətul-yəqzan”, c.2, s.251.

Həzrət Fatimə Zəhranın (əleyhəssəlam) İmam Hüseyn (əleyhissəlam) üçün növhə oxumaq barədə göstəriş verməsi

قال ابن عبد الرحيم حدثني الخالع قال كنت مع والدي في سنة ست وأربعين وثلاثمائة وأنا صبي في مجلس الكبوذي في المسجد الذي بين الوراقين والصاغة وهو غاص بالناس وإذا رجل قد وافى وعليه مرقعة وفي يده سطيحة وركوة ومعه عكاز وهو شعث فسلم على الجماعة بصوت يرفعه ثم قال أنا رسول فاطمة الزهراء صلوات الله عليها فقالوا مرحبا بك وأهلا ورفعوه فقال أتعرفون لي أحمد المزوق النائح فقالوا ها هو جالس فقال رأيت مولاتنا عليها السلام في النوم فقالت لي امض إلى بغداد واطلبه وقل له نح على ابني بشعر الناشىء الذي يقول فيه :
بني أحمد قلبي لكم يتقطع بمثل مصابي فيكم ليس يسمع
وكان الناشىء حاضرا فلطم لطما عظيما على وجهه وتبعه المزوق والناس كلهم وكان أشد الناس في ذلك الناشىء ثم المزوق ثم ناحوا بهذه القصيدة في ذلك اليوم إلى أن صلى الناس الظهر وتقوض المجلس وجهدوا بالرجل أن يقبل شيئا منهم فقال والله لو أعطيت الدنيا ما أخذتها فإنني لا أرى أن أكون رسول مولاتي عليها السلام ثم آخذ عن ذلك عوضا وانصرف ولم يقبل شيئا

İbn Əbdürrəhim deyir: Mənə Xale danışıb dedi ki, 346-cı ildə azyaşlı idim, atamla birlikdə kitabsatanlarla zərgərlər (bazarı) arasında yerləşən əl-Kəbuzi məscidində idim. Ora adamla dolu idi. Birdən bir kişi gəlib yetişdi. Əynində yamaqlı libas vardı. Əlində su tuluğu, yemək torbası və əsa (əl çubuğu) vardı. Saçları pırtlaşıq idi (yaxud tör-töküntü günündə idi). Uca səslə camaata salam verib, dedi: “Mən Fatimə Zəhranın (salavatullahi əleyha) elçisiyəm”. Onlar dedilər: “Mərhəba, xoş gördük!” Onlar ona ehtiram etdilər. O dedi: “Mənə növhəxan Əhməd əl-Müzəvvəqi (yaxud Müzəvviqi) tanıtdıra bilərsinizmi?” Dedilər: “Bəli, bax burada oturandır”. O dedi: “Mən yuxuda xatunumuzu (əleyhəssəlam) gördüm. Mənə dedi ki, Bağdada yollan və onu (Əhmədi) axtar. Ona de ki, oğluma növhə desin, o icad edənin (Əli ibn Abdullah ibn Vəsif) şeirilə ki, orada deyir:

Bəni Əhməd, qəlbim sizin (matəminiz) üçün parça-parça olur.

Sizin barədə olan müsibətlərim kimisi eşidilməyib.

Naşi (yazıçı) həmin məclisdə iştirak edirdi. Möhkəm şəkildə üzünə döyəclədi. Onun ardınca əl-Müzəvvəq və başqaları hamılıqla ona qoşuldular. Hamıdan çox Naşi, sonra isə əl-Müzəvvəq təsirlənmişdi. Sonra həmin gün camaat zöhr namazını qılanadək və məclis bitənəcək bu qəsidəni oxudular. Çox çalışdılar ki, həmin adam onlardan bir şey qəbul eləsin. O dedi: “Allaha and olsun ki, dünya verilsəydi belə, mən onu götürməzdim. Rəva bilmirəm ki, mən xatunumun (əleyhəssəlam) elçisi olum, sonra da bunun əvəzini götürüm”. O (həmin yerdən) ayrıldı və heç bir şey qəbul etmədi”.

Yaqub əl-Həmavi, “Mucəmul-üdəba”, c.4, s.149-150; "Darul-ğəribil-islami" - Beyrut, 1414/1993; təhqiq: İhsan Abbas

Tərcümə: Fərid Abdullah