Həzrət Əli (ə.s)-a itaətin vacib olması bir çox hədislərlə isbat edilmişdir. Onlardan biri də "Əliyə itaət edən. mənə itaət etmişdir" hədisidir.
BİRİNCİ RƏVAYƏT
حدثنا أبو العباس محمد بن يعقوب ثنا إبراهيم بن سليمان البرنسي ثنا محمد بن إسماعيل ثنا يحيى بن يعلى ثنا بسام الصيرفي عن الحسن بن عمرو الفقيمي عن معاوية بن ثعلبة عن أبي ذر رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم لعلي بن أبي طالب رضي الله عنه : من أطاعني فقد أطاع الله و من عصاني فقد عصى الله و من أطاعك فقد أطاعني و من عصاك فقد عصاني
هذا حديث صحيح الإسناد و لم يخرجاه
Əbu Abbas Muhəmməd b. Yaqub – İbrahim b. Süleyman əl-Burnusi – Muhəmməd b. İsmayıl – Yəhya b. Yalə - Bəssam əs-Seyrəfi - əl-Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi – Muəviyə b. Sələbə sənədi ilə nəql edilir ki, Əbu Zər (r.a) Rəsulallahın (s) Əli b. Əbu Talibə (ə) belə dediyini rəvayət edir: «Hər kim mənə itaət etsə, Allaha itaət etmişdir və hər kim mənə asi olsa, Allaha asi olmuşdur. Həmçinin hər kim sənə itaət etsə, mənə də itaət etmişdir. Hər kim sənə qarşı asi çıxsa, mənə qarşı asi çıxmışdır.»
Hədisin sənədi səhihdir, lakin onlar (Buxari və Müslim) bunu (öz kitablarında) qeyd etməmişdirlər.
1. Müstədrək əla əs-Səhiheyn, c.3, s.139, №4641, Beyrut çapı – 1411-ci il (hicri)
2. Zəxairul-Uqba, Muhibuddin ət-Təbəri, c.1, s.66, Misir çapı
3. Səmütun-Nucumul-Əvali, Əbdül-Məlik əl-Əsmi əl-Məkki, c.3, s.33, Beyrut çapı
4. Mucəm Əsami Şuyux Əbu Bəkr əl-İsmaili, Muhəmməd b. İsmayıl b. Mehran əl-İsmaili, c.1, s.485, Mədinə çapı 1410-cu il (hicri)
5. Min Hədis Xeysəmə b. Süleyman, Xeysəmə b. Süleyman ət-Tərabolsi, c.1, s.72, Misir çapı – 2004-cü il (qəməri)
Onlayn mənbə: Müstədrək əla əs-Səhiheyn, c.3, s.139, №4641
HƏDİSİN SƏNƏDİNİN ARAŞDIRILMASI
1. Əbu Abbas Muhəmməd b. Yaqub
əz-Zəhəbi onun barəsində yazır:
الأصم محمد بن يعقوب بن يوسف بن معقل بن سنان الإمام المحدث مسند العصر رحلة الوقت أبوالعباس الأموي مولاه السناني المعقلي النيسابوري الأصم ولد المحدث الحافظ أبي الفضل الوراق...
وكان محدث عصره ولم يختلف أحد في صدقه وصحة سماعاته وضبط أبيه يعقوب الوراق لها وكان يرجع إلى حسن مذهب وتدين وبلغني أنه أذن سبعين سنة في مسجده قال وكان حسن الخلق سخي النفس وربما كان يحتاج إلى الشيء لمعاشه فيورق ويأكل من كسب يده...
Muhəmməd b. Yaqub... imam, mühəddis, zamanının müsnədi... əsrinin mühəddislərindən idi və heç kəs onun eşitdiklərinin doğruluğunda və etibarlılığında ixtilaf etməmişdir... İnsanlar yaxşı məzhəbinə görə onunla məsləhətləşərdilər...
Siyər ələm-un-Nubəla, Şəmsuddin əz-Zəhəbi, c.15, s.452, Beyrut çapı – 1413-cü il
2. İbrahim b. Süleyman
əl-Bağdadi onun haqqında yazır:
البرلسي هو إبراهيم بن سليمان بن داود الأسدي ... وكان ثقة متقنا حافظا للحديث.
əl-Burlusi, o, İbrahim b. Süleymandır... siqə, mütqin, hafizul-hədisdir.
Muvaddih əvhamul-cəm vəl-təfriq, Əbu Bəkr əl-Bağdadi, c.1, s.399, Beyrut – 1407-ci il (hicri)
əz-Zəhəbi deyir:
إبراهيم بن أبي داود البرلُّسيّ .
هو إبراهيم بن سليمان بن داود الأسدي الكوفيّ الأصل ، الحافظ ولد بصور . وعني بهذا الشأن ورحل إلى العراق ومصر ... قال ابن يونس : هو أحد الحفّاظ المجوّدين . توفّي بمصر في شعبان سنة سبعين . وقال ابن جوصا : ذاكرته ، وكان من أوعية الحديث .
İbrahim b. Süleyman... hafizdir... ibn Yunis dedi: o, rəvayətlərini qoruyan hafizlərdən biri idi... ibn Cəusə dedi: mən onunla danışmışam, o bir hədis fəvvarəsidir.
Tarixul-İslam, Şəmsuddin əz-Zəhəbi, c.20, s.250, Beyrut çapı – 1407-ci il (hicri)
3. Muhəmməd b. İsmayıl
əz-Zəhəbi yazır:
البخاري شيخ الإسلام وامام الحفاظ أبو عبد الله محمد بن إسماعيل بن إبراهيم بن المغيرة بن بردزبه الجعفي مولاهم البخاري صاحب الصحيح والتصانيف ... وكان رأسا في الذكاء رأسا في العلم ورأسا في الورع والعبادة.
əl-Buxari, şeyxul-islam, imam, hafiz, "əs-Səhih" və digər kitabların müəllifidir... zəkada, elmdə, vərada və ibadətdə öndərdir.
Təzkirətul-huffaz, Şəmsuddin əz-Zəhəbi, c.2, s.555, Beyrut çapı
4. Yəhya b. Yalə
əz-Zəhəbi yazır:
يحيى بن يعلى المحاربي الكوفي عن أبيه وزائدة وعنه البخاري وأبو حاتم ثقة توفي 216 خ م د س ق.
Yəhya b. Yalə əl-Muharbi, atasından və digərlərindən rəvayət etmişdir. Əbu hatim və Buxari ondan rəvayət etmişdirlər, siqədir, 216-cı ildə vəfat etmişdir
əl-Kaşif, Şəmsuddin əz-Zəhəbi, c.2, s.379, №6270, Ciddə çapı – 1413-cü il (hicri)
İbn Həcər dedi:
يحيى بن يعلى المحاربي الكوفي عن أبيه وزائدة وعنه البخاري وأبو حاتم ثقة توفي 216 خ م د س ق
Yəhya b. Yalə əl-Muharbi, atasından və digərlərindən rəvayət etmişdir. Ondan isə Buxari və Abu Hatim rəvayət etmişdirlər, siqədir, 216-cı ildə vəfat etmişdir.
Təqribut-təhzib, İbn Həcər əl-Əsqəlani, c.1, s.598, №6270, Suriya çapı – 1406-cı il (hicri)
5. Bəssam əs-Seyrəfi
əz-Zəhəbi yazır:
بسام بن عبد الله الصيرفي عن عكرمة وعطاء وعنه الفريابي وخلاد بن يحيى وجماعة ثقة س
Bəssam b. Abdullah əs-Seyrəfi. O, İkrimə, Ətadan rəvayət edib. əl-Fəryabi, Xəllad b. Yəhya və digərləri ondan rəvayət ediblər. Siqədir.
əl-Kaşif, Şəmsuddin əz-Zəhəbi, c.1, s.265, №557
İbn Həcər yazır:
بسام بن عبد الله الصيرفي الكوفي أبو الحسن صدوق من الخامسة س
Bəssam b. Abdullah əs-Seyrəfi. Səduqdur.
Təqribut-təhzib, c.1, s.121, №662
6. əl-Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi
əz-Zəhəbi yazır:
الحسن بن عمرو الفقيمي الكوفي عن إبراهيم ومجاهد وعنه بن المبارك وابن فضيل ثقة توفي 142 خ د س ق .
əl-Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi... İbrahim və Mücahiddən rəvayət etmişdir. Ondan isə ibn Mübarək və ibn Fazil rəvayət etmişdir. Siqədir.
əl-Kaşif, c.1, s.328, №1054
İbn Həcər yazır:
الحسن بن عمرو الفقيمي بضم الفاء وفتح القاف الكوفي ثقة ثبت من السادسة مات سنة ثنتين وأربعين خ د س ق.
Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi... siqə səbtdir.
Təqribut-təhzib, c.1, s.162, №1267
7. Muaviyə b. Sələbə
İbn Hibban onu "əs-Siqət" kitabında zikr etmişdir.
معاوية بن ثعلبة يروى عن أبى ذر روى عنه أبو الجحاف داود بن أبى عوف
Muaviyə b. Sələbə, Əbu Zərdən rəvayət etmişdir. Ondan isə Davud b. Əbu Auf rəvayət etmişdir.
əs-Siqət, ibn Hibban, c.5, s.416, №5480, Beyrut çapı – 1395-ci il (hicri)
İKİNCİ RƏVAYƏT
أخبرنا أبو أحمد محمد بن محمد الشيباني من أصل كتابه ثنا علي بن سعيد بن بشير الرازي بمصر ثنا الحسن بن حماد الحضرمي ثنا يحيى بن يعلي ثنا بسام الصيرفي عن الحسن بن عمرو الفقيمي عن معاوية بن ثعلبة عن أبي ذر رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : من أطاعني فقد أطاع الله و من عصاني فقد عصي الله و من أطاع عليا فقد أطاعني و من عصي عليا فقد عصاني
هذا حديث صحيح الإسناد و لم يخرجاه
Əbu Əhməd Muhəmməd b. Muhəmməd əş-Şeybani - Əli b. Səid b. Bəşir ər-Razi - əl-Həsən b. Həmmad əl-Həzrəmi - Yəhya b. Yalə - Bəssam əs-Seyrəfi - əl-Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi - Muaviyə b. Sələbə - Əbu Zər (r.a) sənədi ilə rəvayət edilir ki, Allahın Rəsulu (s) buyurdu: «Hər kim mənə itaət etsə, Allaha itaət etmişdir və hər kim mənə asi olsa, Allaha asi olmuşdur. Həmçinin hər kim Əli (ə)-a itaət etsə mənə də itaət etmişdir. Hər kim Əli (ə)-a qarşı asi çıxsa, mənə qarşı asi çıxmışdır.»
Hədisin sənədi səhihdir, lakin onlar (Buxari və Müslim) bunu (öz kitablarında) qeyd etməmişdirlər.
تعليق الذهبي قي التلخيص : صحيح
Zəhəbi "Təlxis"də deyir: Səhihdir.
Onlayn mənbə: Müstədrək əla əs-Səhiheyn, 3/130, №4617
Hakim və əz-Zəhəbinin rəylərinə bir də kitabın özündə baxın:
Sələfilərin (vəhabilərin) şeyxi Nasiruddin Albani bu hədisə adəti üzrə irad bildirmişdir.
قال الحاكم : «صحيح الإسناد» ! ووافقه الذهبي !
قلت : أنى له الصحة ؛ ويحيى بن يعلى - وهو الأسلمي - ضعيف ؟! كما جزم به الذهبي في حديث آخر تقدم برقم (892) ، وهو شيعي متفق على تضعيفه كما بينته ثمة .وسائر الرواة ثقات ؛ غير معاوية بن ثعلبة ؛ لا تعرف عدالته ، كما تأتي الإشارة إلى ذلك في الحديث الذي بعده .
Hakim dedi: "Sənədi səhihdir"! Zəhəbi də onunla razılaşıb!
Mən deyirəm: Bu necə səhih ola bilər? Yəhya b. Yalə, o əl-Əsləmidir, zəifdir? Necə ki, Zəhəbi 892-ci hədisdə deyib ki, o şiədir və hamı onun zəifliyində ittifaq edib. Digər ravilərin hamısı siqədir, lakin Müaviyə bə Sələbədən başqa. Onun ədaləti isbat edilməyib. Bu barədə növbəti hədisdə qeyd ediləcək.
Silsilə əz-Zaifə, Albani, c.10, s.517, ər-Riyad çapı – 1425-ci il (hicri)
Gəlin qeyd edilən hər iki hədisin sənədinə bir daha nəzər salaq:
حدثنا أبو العباس محمد بن يعقوب ثنا إبراهيم بن سليمان البرنسي ثنا محمد بن إسماعيل ثنا يحيى بن يعلى ثنا بسام الصيرفي عن الحسن بن عمرو الفقيمي عن معاوية بن ثعلبة عن أبي ذر رضي الله عنه قال
Əbu Abbas Muhəmməd b. Yaqub – İbrahim b. Süleyman əl-Burnusi – Muhəmməd b. İsmayıl – Yəhya b. Yalə - Bəssam əs-Seyrəfi - əl-Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi – Muəviyə b. Sələbə - Əbu Zər (r.a)
أخبرنا أبو أحمد محمد بن محمد الشيباني من أصل كتابه ثنا علي بن سعيد بن بشير الرازي بمصر ثنا الحسن بن حماد الحضرمي ثنا يحيى بن يعلي ثنا بسام الصيرفي عن الحسن بن عمرو الفقيمي عن معاوية بن ثعلبة عن أبي ذر رضي الله عنه قال
Əbu Əhməd Muhəmməd b. Muhəmməd əş-Şeybani - Əli b. Səid b. Bəşir ər-Razi - əl-Həsən b. Həmmad əl-Həzrəmi - Yəhya b. Yalə - Bəssam əs-Seyrəfi - əl-Həsən b. Əmr əl-Fuqeymi - Muaviyə b. Sələbə - Əbu Zər (r.a)
Mizzi "Təhzibul-Kamal"da Bəssam əs-Seyrəfinin tərcümeyi-halında yazır:
664 - س: بسام (1) بن عبد الله الصيرفي، أبو الحسن الكوفي.
...........................................
روى عنه:
إسماعيل بن بهرام، وحاتم بن إسماعيل،
وكناه (س)، والحسن بن عطية بن نجيح القرشي، والحكم بن مروان الضرير الكوفي، وخالد بن عمرو القرشي (3)، وخلاد بن
يحيى، وسعيد بن محمد الوراق، وشبابة بن سوار، وعبد الله بن المبارك (س)، وعبد الرحمان بن أبي حماد المقرئ، وعبد الرحمان بن زياد الرصاصي، وعبيدالله الاشجعي، وعثمان بن سعيد بن مرة المري، وأبو نعيم الفضل بن دكين، ومحمد بن بشر العبدي، ومحمد بن حماد الكندي، وأبو معاوية محمد بن خازم الضرير، ومحمد بن يوسف الفريابي، ووكيع بن الجراح، ويحيى ابن يعلى المحاربي، ويعلى بن عبيد الطنافسي.
Göründüyü kimi, o Bəssam əs-Seyrəfinin rəvayət etdiyi kəslərin arasında Yəhya b. Yalə əl-Muharbinin adını zikr edir. Bu da isbat edir ki, Albaninin iradı boş sözlərdən başqa bir şey deyildir.
Muaviyə b. Sələbəyə gəldikdə isə Hakim və əz-Zəhəbinin onu etibarlı qəbul edərək hədisi səhih hesab etmələri, İbn Hibbanın da haqlı olaraq onu "əs-Siqət"də zikr etməsinə dəlildir.
Vəssəlam.