Qurani-Kərimin təhrif edilməməsi barədə olan dəlillər qüvvət və möhkəmlik baxımından elə bir həddədir ki, bunun müqabilində zahiri etibarilə təhrifə işarə edən dəlillər hətta öz-özlüyündə mötəbər və çox olsaydı belə heç bir etibarlılığı qalmazdı. Hətta alimlərin çoxu təhrifin baş verdiyini qəbul etsəydi belə (təhrifin baş verməməsinə dair olan dəlillər) bu iddianı puç edərdi. Burada həmin dəlilləri xülasə şəkildə qeyd edəcəyik. Dəlillərin və başlıqların çoxluğunu nəzərə alaraq oxucular üçün onları burada qeyd edirik:
1. Qurani-Kərimdən olan ayələr
2. Peyğəmbər (s) və imamlardan (ə) nəql edilmiş hədislər
2.1. Hədisləri Quranla tutuşdurdurmaq barədə olan rəvayətlər
2.2. Qədir-xum xütbəsi
2.3. Səqəleyn hədisi
2.4. Namaz və digər yerlərdə surələri oxumağın savabı barədə olan hədislər
2.5. Qurana müraciət etməyi və onu danışdırmağı əmr edən hədislər
2.6. Əhli-beyt (ə) imamlarının müxtəlif Quran ayələrinə əsaslandığı məzmununda olan hədislər.
2.7. İmamlardan (ə) insanların əlində olanın Allah yanından nazil olan Quran olduğu barədə gələn hədislər
3. Ömər ibn Xəttabın “Allahın kitabı bizə kifayət edər” sözü
4. İcma
5. Quranın mütəvatir olması
6. Quranın möcüzəliyi
7. İmamiyyə məzhəbinin namazı
8. Quranın Peyğəmbər (s) zamanında toplanması
9. Peyğəmbərin (s) və müsəlmanların Qurana diqqət ayırması
1. Qurani-Kərimdən olan ayələr
Qurani-Kərimdə hər bir şeyin açıqlaması vardır.[1] Belə olan halda onda gərək özünün də açıqlaması olsun. Ona görə də Qurana müraciət edib görək ki, orada nöqsan olmasını, yaxud olmamasını bildirən bir ayə varmı?
Bəli, Quranda alimlərimizin də bu mövzuya dəlil olaraq gətirdiyi bir çox ayələr var. Hansı ki, alimlərimiz bu ayələrin Quranın təhrifdən qorunmasına, hər hansı bir saxtakarlıqdan amanda olmasına açıq-aşkar dəlalət etdiyini bildirir. Quran insanların onda hər hansısa bir dəyişiklik edə bilməsini inkar edir və bildirir ki, ona eyb olacaq və ehtiramına xələl gətirə biləcək hər hansısa bir şey əbədi olaraq ona yetişməyəcəkdir. Həmin ayələr bunlardır:
1. “Sözsüz ki, ayələrimizdən üz döndərənlər Bizdən gizli qalmazlar. Onda (deyin görək) oda atılan kimsə yaxşıdır, yoxsa Qiyamət gününə əmin-amanlıq içində gələn kimsə? İstədiyinizi edin! Həqiqətən, O, nə etdiklərinizi görür. Şübhə yox ki, Zikr onlara gəldiyi zaman onu yalan sayanlar (cəzalandırılacaqlar). Həqiqətən, bu, əzəmətli bir Kitabdır. Nə önündən, nə də arxasından batil ona yol tapa bilməz. O, Müdrik, Tərifəlayiq (Allah) tərəfindən nazil edilmişdir”.[2]
Əgər “nə önündən, nə də arxasından batil ona yol tapa bilməz”-sə, məlum məsələdir ki, Quranın naqis olması da (bəzi ayələrin Qurandan silinməsi) batilin ən aşkar nümunələrindəndir. Elə isə Quran nazil olduğu vaxtdan qiyamət gününədək Allah təala tərəfindən nöqsandan qorunmuşdur.
2. “Həqiqətən də Zikri biz nazil etdik və şübhəsiz ki, biz onu qoruyacağıq”.[3]
Alimlərimiz deyiblər ki, bu ayədə ən doğru nəzərə əsasən “Zikr”-dən məqsəd Qurandır. Allah onu Öz Peyğəmbərinə (s) nazil etmiş, nazil olduğu vaxtdan əbədiyyətə qədər onu qoruyacağına vəd vermiş və onun bəşəriyyətin hamısının həyatı üçün əbədi bir yol, ümumi bir düstur təşkil etdiyini bildirmişdir.
Aydın məsələdir ki, Qurani-Kərimin şəni və onun müqəddəsliyi ilə ziddiyyət təşkil edən ən mühüm şey onda təhrifin baş verməsi, onun bir hissəsinin insanların əlindən çıxması və Allahın Öz Peyğəmbərinə (s) endirdiyi halından naqis şəkildə olmasıdır.
3. “Onu tələm-tələsik yadda saxlamaq üçün dilini tərpətmə! Çünki onu (sənin qəlbində) cəm etmək, (dilində) oxutmaq Bizə aiddir. Biz onu oxuduğumuz zaman sən onun oxunuşunu izlə. Sonra, sözsüz ki, onu izah etmək də Bizə aiddir”.[4]
İbn Abbasdan və digərlərindən rəvayət edilmişdir ki, “cəm etmək” sözünün mənası budur: onu toplamaq, əzbərləməyib, tilavət edə bilməyin üçün sənə oxumaq bizə məxsusdur. Ona görə də ondan har hansısa bir şeyin (azalıb) aradan gedəcəyindən qorxma.[5]
(Burada oxucuların zehninə belə bir irad gələ bilər ki, Qurani-Kərimin təhrifi mövzusunda Quran ayələrinə istinad etmək doğru deyildir. Çünki biz o ayənin özünün də təhrif edildiyi və ya (sonradan) əlavə edilib-edilmədiyini bilmirik. İradın cavabı budur ki, Qurani-Kərimin təhrifi mövzusunda əsas ixtilaf onda azalmanın baş verib-verməməsidir. Amma Qurandan olmayan əlavə sözlərin ora artırılması məsələsi ixtilaf mövzusu deyil. Necə ki, Şeyx Fəzl ibn əl-Həsən ət-Təbərsi deyir ki, Quranda artırılmanın baş verməməsində alimlər icma etmişdir.[6] Ona görə də qeyd edilən ayələrin bu mövzuda dəlil kimi istifadə olunmasında heç bir müşkül yoxdur - tərc.)
[1] Nəhl surəsi, ayə 89.
[2] Fussilət surəsi, ayə 40-42.
[3] Hicr surəsi, ayə 9.
[4] Qiyamət surəsi, ayə 16-19.
[5] Məcməul-bəyan c.10 səh. 197.
[6] Müraciət edin: “Məcməul-bəyan” c.1 s.42-43
2. Peyğəmbər (s) və imamlardan (ə) nəql edilmiş hədislər
Əhkam və İslam əqidələrinin mənbələrindən ikincisi Peyğəmbərin səhih sənədlərlə bizə yetişən (s) şərafətli sünnəsidir. Buna görə də müsəlmanlara vacibdir ki, Quranda olmayan məsələləri sünnədə axtarsınlar, Quranın qaranlıq qalan mətləblərinin təfsirini, həmçinin onda icmali şəkildə bildirilənlərin təfsilatını sünnədən əxz etsinlər və beləcə, sünnə üzrə hərəkət edib, ona müvafiq şəkildə əməl etsinlər. Elə bununla da Allahın “Peyğəmbər sizə nə verirsə onu götürün, nədən çəkindirirsə, ondan çəkinin.”[1] və “O, kefi istəyəni (havadan) danışmır. Bu, ancaq (Allah dərgahından) nazil olan bir vəhydir.”[2] sözlərinə əməl etmiş olsunlar.
Buna əsasən, biz sünnəyə müraciət etdiyimiz zaman görürük ki, müxtəlif qisimlərdən olan çoxlu hədislər dəlalət edir ki, əlimizdə olan Qurani-Kərim elə Peyğəmbərə (s) nazil olan Qurani-Kərimdir. Orada artırılma, yaxud azaldılma yoxdur və o, Peyğəmbərin (s) vədi əsasında qorunub saxlanılmışdır. Bu zamana qədər həmin halda qalmış, əbədiyyətə qədər də olduğu kimi qalacaqdır.
Bu hədislər bir neçə qismdir.
2.1. Hədisləri Quranla tutuşdurmaq barədə olan rəvayətlər
Səhih hədislərdə gəlmişdir ki, iki bir-birinə zidd olan hədisi və hətta bütün hədisləri Qurana təqdim etmək vacibdir. Bir-birinə zidd olan hədislərdən hansı Qurana müvafiq olarsa, o götürülər, hansı ona zidd olarsa, o tərk edilər. Elə isə, əgər Quranın surə və ayələri təhrifdən amanda deyildirsə və azaldılmaqdan qorunmamışdırsa, məsum imamların (ə) qoyduğu bu qayda da olmazdı. Hansı ki, məsum imamlar bu qaydanı öz babaları olan Peyğəmbərdən (s) götürmüşlər. Beləcə, bizə də bu qaydaya əsaslanıb, ona etimad etmək mümkün olmazdı. Bu mətləbi bildirən hədislərdən bir neçəsini təqdim edirik.
İmam Sadiq (ə) buyurub: “Peyğəmbər (s) Minada xütbə edərək buyurdu: “Ey insanlar, məndən sizə yetişən (xəbər) Allahın kitabına müvafiqdirsə, onu mən demişəm. Sizə yetişən Allahın kitabına ziddirsə, mən onu deməmişəm (onu qəbul etməyin)”.[3]
İmam Rza (ə) buyurub: “Sizə gəlib çatan iki bir-birinə zidd olan xəbərləri Allahın kitabına təqdim edin. İstər halal, istərsə də haram olaraq Allahın kitabında mövcud olarsa, o zaman Allahın kitabına uyğun olana tabe olun. Əgər kitabda mövcud olmazsa, onu Peyğəmbərin (s) sünnəsinə təqdim edin ...”.[4]
İmam Sadiq (ə) öz atasından, o da (ə) babasından (ə) İmam Əlinin (ə) belə buyurduğunu nəql edir: “Haqq olan hər bir şeydə həqiqət (əlaməti), doğru olan hər bir şeydə nur var. Elə isə, Allahın kitabına uyğun olanı götürün, ona müxalif olanı isə boşlayın”.[5]
İmam Hadi (ə) buyurub: “... Əgər xəbərlərin həqiqətləri (bir şəxsə) yetişər, onların Qurandan olan şahidlərinə (dəlillərinə) sarılar və bu xəbərlərə müvafiq olub (Quranın) ona dəlalət etdiyini görərsə, bu zaman həmin xəbərlərə əməl etmək vacib olar və bundan yalnız inadkarlar boyun qaçırarlar.”[6]
İmam Sadiq (ə) buyurub: “Əgər sizə iki bir-birinə zidd olan hədis gəlib çatarsa, onları Allahın kitabına təqdim edin. Allahın kitabına uyğun olanı götürün. Ona uyğun olmayanı isə qəbul etməyin ...”.[7]
İmam Sadiq (ə) buyurub: “... (gəlib çatan hədislərə) Baxılar. Onlardan hansı Kitaba və sünnəyə müvafiq olub, müxaliflərin sözlərinə zidd olarsa, o götürülər. Kitaba və sünnəyə müxalif olan, müxaliflərə uyğun olan isə tərk edilər ...”[8]
Bu və bunun kimi hədislər indi mövcud olan Quranın elə Allahın Peyğəmbərə (s) nazil etdiyi Quranın özü olduğunu göstərir. Nə bir azaltma, nə də bir artırılma olmadan. Çünki əgər belə olmasaydı, o zaman Quran müsəlmanlar üçün hədisləri təqdim etməkdə; səhih hədisin bilinməsi və ona əməl olunması; doğru olmayanın da bilinib, ondan üz çevirilməsi üçün mənbə ola bilməzdi.
2.2. Qədir-xum xütbəsi
Qədir-xum hadisəsi və Peyğəmbərin (s) xütbəsi tarixin həqiqətlərindəndir. Baxmayaraq ki, biz bu xütbənin kamil halda nəqlinə yalnız “əl-İhticac” kitabında rast gəlirik. Bu xütbədə Quran (ayələri) barədə təfəkkür və onun təfsirində Əmirəl-mömininə (ə) müraciət etməyimiz barədə əmr mövcuddur. Belə ki, Peyğəmbər (s) buyurub:
“Ey insanlar, Quran (ayələri) barədə təfəkkür edin. Onun ayələrini (doğru şəkildə) anlayın və onun möhkəm (mənası aydın olan) ayələrinə nəzər edin. Mütəşabih (mənası aydın olmayan, təfsir və təvilə ehtiyacı olan) ayələrinə tabe olmayın (onların zahiri əsasında əməl etməyin). And olsun Allaha ki, sizin üçün onun hədlərinin bəyanını və təfsirinin izahını yalnız əlindən tutub özümə tərəf çəkdiyim və əlini havaya qaldırdığım şəxs (İmam Əli) edəcək. Sizə bildirirəm ki, mən kimin mövlasıyamsa, bu Əli də onun mövlasıdır. O, Əli ibn Əbu Talibdir, qardaşım və vəsimdir. Onun vilayəti Allahdandır, Allah bunu mənə nazil etmişdir”.[9]
Müsəlmanlara Quran ayələri barədə düşünməyi, onu anlamağı və onun mütəşabihini deyil, möhkəm ayələrini (əsas olaraq) götürməyi əmr etmək bunu gərəkdirir ki, o, toplanıb kitab halına salınmış şəkildə, bütün möhkəm və mütəşabih ayələri ilə insanlar üçün əlçatan vəziyyətdə olsun. Müsəlmanlar sadəcə olaraq Quranın hökmlərinin təfsilatı, sirləri və ağılların yetişə bilməyəcəyi dəqiqlikləri bilmək üçün Peyğəmbərin (s) xəlifəsi, vəsisi və şagirdi olan Əmirəl-mömininə (ə) və onun övladlarından olan pak imamlara (ə) müraciət etməyə əmr olunublar.
[1] Həşr surəsi, ayə 7.
[2] Nəcm surəsi, ayə 3-4.
[3] Vəsailuş-şiə c.27 s.111
[4] Uyunu əxbar ər-Rza c.2 s.21
[5] Şeyx Səduq, əl-Əmali s. 367.
[6] Tuhəful-uqul s.460
[7] Vəsailuş-şiə c.27 s.118
[8] Vəsailuş-şiə c.27 s.106
[9] Əl-ihticac c.1 s.60
2.3. Səqəleyn hədisi
Uca peyğəmbər və əzəmətli rəhbər olan Həzrət Muhəmməd (s) hər fürsət düşdükdə bundan istifadə edib Quran və Əhli-beyti (ə) vəsiyyət etdiyini bildirir, onlara tabe olmağa, itaət etməyə və onlardan sarılmağa əmr edirdi.
Buna görə də “Səqəleyn” hədisi Peyğəmbərdən təvatür şəklində nəql edilmişdir. Hansı ki, müsəlman alimlərinin əksəriyyəti onu çoxlu və mütəvatir şəkildə, müxtəlif ibarələrlə otuzdan çox səhabədən rəvayət etmişlər. Həmin hədisin mətnlərindən biri budur:
“Mən sizin aranızda iki ağır əmanət (səqəleyn) qoyub gedirəm. Allahın kitabı və mənim zürriyyəm olan Əhli-beytim. Nə qədər ki, onlara sarılmısınız, əsla yolunuzu azmazsınız ...”.
Bu hədis Qurani-Kərimin bütün ayə və surələri ilə birlikdə Peyğəmbərin (s) dövründə yazılmış olmasını bildirir. Belə ki, ona “kitab” deyilə bilir. Buna görə də “kitab” sözü Quranın surələrində dəfələrlə qeyd edilmişdir.
Bununla bərabər hədis Quranın qiyamət gününə qədər Peyğəmbərin (s) dövründə olduğu şəkildəki kimi qalmasını gərəkdirir. Beləcə də Qurana sarıldıqları müddətcə onunla və Peyğəmbər (s) zürriyyəsi vasitəsi ilə İslam ümməti və bütün bəşəriyyətin əbədi hidayəti yerinə yetir. Necə ki, bu şərafətli hədis öz müxtəlif ibarə və sənədləri ilə bizə bunu çatdırır. Əgər belə olmasa, deməli ya Peyğəmbər (s) ümmətində baş verəcək hadisələrdən xəbərdar deyil, yaxud da Peyğəmbər (s) öz ümmətinə (özündən sonra hidayət üzrə olmaları üçün) lazımi nəsihəti verməyib. Halbuki heç bir müsəlman bu sözü demir.
2.4. Namaz və digər yerlərdə surələri oxumağın savabı barədə olan hədislər
Namaz və digər yerlərdə Qurani-Kərimin surələrinin oxunması, həmçinin Quran xətm etməyin, Ramazan ayında Quran tilavət etməyin və sair kimi ibadətlərdə Quran oxumağın fəziləti barədə bizə bir qrup hədislər yetişmişdir. Halbuki əgər Quranın surə və ayələri toplanıb kitab halına salınmasa və müsəlmanlar arasında məlum olmasaydı, müsəlmanlara bu barədə əmr edilməzdi.
Əgər Quranın sözlərinə nöqsan gəlsəydi, o zaman bu hədislərdən heç birinə etimad edib, savab əldə etmək ümidi ilə ona əməl etmək mümkün olmazdı. Çünki bu zaman ehtimal edilərdi ki, hər bir surə və ya ayə nazil olunduğu halından başqa bir hala təhrif edilib. Bu hədislərdən bəziləri:
İmam Baqir (ə) öz atası (ə) o da öz babasından (ə) Peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu nəql edir: “Hər kim gecə on ayə oxuyarsa, o, ğafil olanlar sırasına yazılmaz. Kim əlli ayə oxuyarsa, zikr edənlər arasında (adı) yazılar. Kim yüz ayə oxuyarsa, onun adı itaətkarlar sırasına yazılar. Hər kim iki yüz ayə oxuyarsa, mutilər (sırasında) yazılar. Kim üç yüz ayə oxuyarsa, o, uğur qazananlardan olaraq yazılar. Hər kəs beş yüz ayə oxuyarsa, çalışqanlar sırasında yazılar. Kim min ayə oxuyarsa, onun üçün qantar (ölçü vahidi qədər savab) yazılar...”[1]
İmam Baqir (ə) buyurub: “Kim Vətr namazını “Muəvvəzəteyn” (Fələq və Nas surələri) və “Qul huvəllahu əhəd” (surələri) ilə qılarsa ona deyilər: “Ey Allahın bəndəsi, sənə müjdə olsun! Allah sənin vətrini qəbul etdi”.[2]
İmam Sadiq (ə) buyurub: “Quran oxumalısınız. Həqiqətən də cənnətin dərəcələri Quran ayələrinin ədədləri ilədir. Qiyamət günü olduqda, Quran oxuyan şəxsə deyilər: “Oxu və (daha yuxarı dərəcəyə) ucal.” Hər nə qədər ayə oxusa, o qədər də dərəcəsi ucalar ...”.[3]
İmam Sadiq (ə) buyurub: “Hər bir möminə vacibdir ki, bizim şiəmizdirsə, cümə gecəsi Cümə və “Səbbih ismə Rabbikəl-əla” (Əla) surəsini oxusun... Əgər bunu edərsə, o sanki Allah Rəsulunun (s) etdiyi əməli etmiş olar. Onun da mükafat və savabı Allahın cənnət bəxş etməsidir”.[4]
İmam Baqir (ə) buyurub: “Kim Məkkədə bir cümədən digərinə qədər Quranı xətm edər, ya bundan az, yaxud çox edib, onu cümə günü bitirərsə, dünyada olduğu ilk cümədən orada olacağı son cüməyə qədər ona əcr və xeyir əməl yazar. Həmçinin digər günlərdə də xətm etsə belə (əcr verilər) .”[5]
Bunlardan başqa hədislər də var və çoxdur. Fəqihlər (Allah təala onlardan razı olsun) beş namazda oxunması müstəhəb olan Quran surələrini təfsilatı ilə qeyd etmişlər.
Necə ki, Şeyx Səduq (Allah ona rəhmət etsin) imamlardan (ə) gələn hədislərlə Qurandakı hər bir surəni oxumağın savabını qeyd etmişdir.[6]
İmamiyyə məzhəbinin Şeyx Səduq kimi böyük alimləri qəbul etdikləri “Quranın təhrif olmaması” nəzərinə bu qism hədislərlə dəlillər gətirmişlər.[7]
[1] Şeyx Səduq, əl-Əmali s.59
[2] Şeyx Səduq, əl-Əmali s.60
[3] Şeyx Səduq, əl-Əmali s.359
[4] Səvabul-əmal s. 118
[5] Səvabul-əmal s. 100
[6] Səvabul-əmal kitabına müraciət edin.
[7] Əl-Etiqadat, “Quranın miqdarı barədə etiqad babı” s.245 (İmam Hadi müəssisəsinin nəşri ilə)
2.5. Qurana müraciət etməyi və onu danışdırmağı əmr edən hədislər
Bu hədislər həddən artıq çoxdur. Lakin burada Əmirəl-mömininin (ə) məktub və xütbələrində gələn bir miqdarla kifayətlənirik.
Əmirəl-möminin (ə) Peyğəmbərin (ə) və Quranın fəzilətinə işarə etdiyi bir xütbəsində buyurur: “Elçilərin arası kəsildiyi, ümmətlərin uzun bir yuxuya getdiyi, sağlam və möhkəm olanın (əvvəlki şəriətlərin) viran olduğu bir zamanda onu (ə) peyğəmbər olaraq göndərdi. O (s) da əlində olan və (insanların) tabe olmalı olduqları nurun təsdiqi ilə onlara tərəf gəldi. O (nur), Qurandır. Onu (Quranı) dilə gətirin. (Baxmayaraq ki, öz-özünə, bir şərh edən olmadan) O, sizə cavab verməyəcək (danışmayacaq). Lakin mən onun barədə sizə xəbər verirəm. Agah olun, həqiqətən də (gələcəkdə) olacaqlar barədə məlumat, keçmiş barədə söhbət, sizin dərdinizin dəvası və sizə aid olanların (dünya və axirət işlərinin) nizama salınması ondadır”.[1]
İmam (ə) buyurub: “Bilin ki, həqiqətən də bu Quran əsla insanları aldatmayacaq bir nəsihət edən, onları azdırmayacaq bir hidayət edəndir. Elə bir danışandır ki, yalan deməz. Kim bu Quranla oturarsa (həmsöhbət olar, onu düşünərək oxuyarsa), onda həm artım, həm də azalma baş verər. Onun hidayətini artırar, korluğunu (cəhalətini) azaldar. Bilin ki, Qurandan sonra heç bir şəxs möhtac olmaz. Ondan öncə isə heç bir şəxs ehtiyacsız deyil. Onda öz xəstəliklərinizə şəfa axtarın və çətinliklər zamanı ondan kömək alın. Həqiqətən də onda ən böyük xəstəliyin şəfası var. O (xəstəlik), küfr, münafiqlik, həddi aşma və azğınlıqdır. Allahdan onun vasitəsi ilə istəyin və Allaha Quran sevgisi (onu oxuyub əməl etmək) ilə yönəlin. Allahın yaratdıqlarından Quran vasitəsilə bir şey istəməyin. Şübhəsiz ki, bəndələr Allaha Qurana kimi (dəyərli, üstün) bir şey vasitəsi ilə yönəlməyiblər. Bilin ki, o, şəfaəti qəbul edilən bir şəfaətçidir və elə bir danışandır ki, sözü təsdiq edilir. Həqiqətən də Qiyamət günündə kimin üçün Quran şəfaət edərsə, onun barəsində şəfaət qəbul edilər. Kimin barəsində şikayət edərsə, o şəxs barədə (bu şikayət) qəbul edilər. Qiyamət günü bir şəxs belə nida edər: “Agah olun ki, Quran əkinçilərindən (Quran oxuyub, qazancı Quran olanlardan) başqa hər bir əkinçi (mal və qazanc əldə edən) öz əkini və əməlinin aqibəti barədə imtahan edilər”. Elə isə onun əkinçilərindən (onu öyrənənlərdən) və ona tabe olanlardan olun. Onu Rəbbinizin yoluna aparan bir bələdçi edin (Rəbbinizin yolunu ondan soruşun, onunla tapın) və ondan özünüzə nəsihət götürün. Öz fikirlərinizi onunla yoxlayın (doğruluğunu bilmək üçün Quranla üst-üstə düşüb-düşmədiyinə baxın) və öz (nəfsi) istəklərinizi onun əsasında yalanlayın (xəyanətkar, aldadıcı olduğunu görün)”.[2]
İmam (əleyhis-səlam) Haris əl-Həmdaniyə (Allah ondan razı olsun) yazdığı məktubda buyurub: “Qurana sarıl və ondan nəsihət al. Onun halalını halal, haramını isə haram bil ...”.[3]
Həmçinin İmam (ə) buyurub: “... Sonra Allah ona (Muhəmməd peyğəmbərə) Kitabı çıraqları sönməyəcək bir nur, odu tükənməyəcək bir məşəl, dərinliyi dərk edilməyən bir dərya, yoldan azdırmayan bir istiqamət, zülmətə çevrilməyən (tükənməyən) bir şüa (işıq) və dəlili zəifləməyən Furqan (haqqı batildən ayıran) ... köməkçilərini darda qoymayacağı haqq olaraq nazil etdi. O, imanın qaynağı və mərkəzi, elmin çeşmələri və dəryaları, ədalətin bağları və arxlarıdır. O, İslamın dayağı və binası, haqqın səhraları və hamar çölləridir. Elə bir dənizdir ki, tükətməyə çalışanlar onu bitirə bilməzlər. (Quran) Ondan su çəkənlərin quruda bilməyəcəyi bir bulaqlar, yanına gələnlərin (istifadə edənlərin) azalda bilməyəcəyi mənbələr və səfər edənlərin yolunu azmayacağı mənzillərdir ... Allah onu alimlərin susuzluğunu aradan qaldıran, fəqirlərin qəlbləri üçün bir bahar, salehlərin yolları üçün hədəf, özündən sonra heç bir xəstəlik olmayan bir dəva, zülmətsiz bir nur, halqası möhkəm olan kəndir, (düşmənlər tərəfindən) yetişilə bilməyən bir sığınacaq qərar vermişdir. (Allah) Onu dost tutana ucalıq, ona daxil olan üçün aman, onu izləyən üçün hidayət, onu özünə nisbət verənə bir üzr, onunla (bir şəxsin müqabilində) danışana bir dəlil, onun əsasında (biri ilə) mübahisə edən üçün bir şahid və onu dəlil gətirərək münaqişə edən üçün zəfər qərar verib. (Eləcə də Allah Qurani-Kərimi) Onu daşıyanın (əməl edənin) qoruyucusu, onu istifadə edənə bir vasitə, nəzərini onda cəm edən (onda bir nişanə və əlamət axtaran) üçün bir nişanə, geyinən üçün qalxan, onu anlayana (dərk edib yadında saxlayana) elm, rəvayət edən üçün xəbər və (insanlar arasında) qəzavət edən üçün hökm edib”.[4]
İmam (ə) buyurub: “Quran (yaxşılıqlara) əmr edən, (pisliklərdən) çəkindirəndir. Səssiz (həqiqətdə isə) danışandır. Allahın öz məxluqatı üzərində olan höccətidir. Onlardan Quran barəsində əhd almış və onları Quranın girovunda qoyub (yəni, əbədi əzabdan qurtuluşu onun barədə olan əhdlərinə əməl etməkdə qərar verib), Onun nurunu tamamlamış, onunla dinini kamilləşdirmişdir. Peyğəmbər (s) Quranla hidayət hökmlərini bəyan edib, bəndələrə bunları çatdırmağı bitirdikdə Allah onun canını aldı. Elə isə uca olan (Allahı) Quranda özünü nə cür əzəmətli vəsf etmişdirsə, siz də elə uca bilin. Həqiqətən də O, dinindən heç bir şeyi sizdən gizli saxlamayıb və razı olduğu, yaxud bəyənmədiyi elə bir şey yoxdur ki, onun barəsində (Quranda və sünnədə) aşkar bir nişanə, aydın bir əlamət qoymamış olsun; (və bunu sizə bəyan etmədiyi halda) sizi həmin (bəyənmədiyi) şeydən çəkindirsin və ya (razı olub, tələb etdiyi şeyə) əmr etsin...”
Bütün bu bəlağətli kəlimələr və bunun mislində olanlar açıq-aşkar bunu göstərir ki, Allah Qurani-Kərimi insanların aydınlanacağı bir nur, əməl ediləcək bir yol, üslub, bəndələr arasındakı hökm, qarışıq məsələlərin həllində yönələcək yer, çaşqınlıq zamanı bir əlamət və fitnə (və ya imtahan) zamanı tabe olmaq üçün vasitə qərar verib.
Bunlar da bizim əlimizdə olan Quranın elə Peyğəmbərə (s) nazil olan və Əmirəl-mömininə (ə), digər imamlara (ə), səhabə və digər müsəlmanlara tanıtdırıb təbliğ etdiyi Quran olduğunu bildirir.
[1] Nəhcul-bəlağə, xütbə 158. s.123
[2] Eyni mənbə xütbə 176. s.252
[3] Eyni mənbə s.459
[4] Eyni mənbə s.315
2.6. Əhli-beyt (ə) imamlarının müxtəlif Quran ayələrinə əsaslandığı məzmununda olan hədislər
İmamiyyə məzhəbindən olan mühəddislər pak imamlardan (ə) onların (ə) münazirələr zamanı və həmçinin istər əqidə, istər şəriət hökmləri, istərsə də moizə, hikmətli kəlam və ibrətamiz hadisələr kimi hər hansı bir mövzu barədə bəhs edərkən müxtəlif ayələrə istinad etdiyini bildirən çoxlu sayda hədislər nəql etmişlər. Bu da başda “əl-Kafi” kitabı olmaqla hədis və digər (mövzularda yazılmış) kitablara müraciət edən şəxslərə gizli deyildir.
Pak imamlar (ə) hər bir mövzuda əlimizdə olan Qurana müvafiq müxtəlif Quran ayələrinə əsaslanmışlar. Hətta təhrif barədə xəbəri-vahid olan rəvayətlərin gəldiyi mövzularda belə. Bu, ən yaxşı dəlildir ki, imamların (ə) kəlamındakı təhrif rəvayətlərinin bir çoxunda “bu şəkildə nazil olub” sözündən məqsəd (budur ki, İmamın dediyi söz) ayənin nazil olma (zahiri mənası) cəhətindən təfsiridir ki, bu da batini təfsir və təvilin müqabilindədir. (Yəni ayənin zahiri mənasının təfsiri bu şəkildədir. Bu isə ayələrin batini mənasının təfsirinin və təvilinin müqabilindədir. İmamlardan gələn bir çox rəvayətlərdə də “bu şəkildə nazil olub” və sair bu kimi ifadələr nazil olduğu surətinin təfsirini bəyan edir. Sadəcə bu təfsirin batini təfsirdən və təvildən fərqlənməsi səbəbi ilə onu bu şəkildə ifadə etmişlər. Məqsədləri bu deyil ki, ayə nazil olarkən filan şəkildə idi, lakin sonralar təhrif edilib – tərc.).”[1]
2.7. İmamlardan (ə) insanların əlində olan Quranın Allah yanından nazil olan Quran olduğu barədə gələn hədislər
İmamlardan (ə) gəlib çatmış bir qrup hədis açıq şəkildə bildirir ki, onlar (ə) mövcud olan Quranın elə Allah yanından Peyğəmbərə (s) nazil olan Quran olduğuna əqidə bəsləyirdilər. Bu barədə hədislər çoxdur. Onlardan bir neçəsini qeyd edirik:
Əmirəl-möminin Əli ibn Əbu Talib (ə) buyurub: “Rəbbinizin kitabı sizin aranızdadır. (Rəbbiniz) Onun halal-haramını, vacib və üstün (müstəhəb) əməllərini, nasix-mənsuxunu, icazəli və vaciblərini (mütləq, istisnasız əmrləri) (yaxud səcdə ayələri və digərlərini), ümum-xüsusunu, ibrət və məsəllərini, mütləq-müqəyyədini, möhkəm və mütəşabehini bəyan edərək icmali olan məsələləri izah etmiş və qaranlıq qalanları açıqlamışdır. (Onun mətləbləri) Həm (bəndələr tərəfindən) bilinməsi (onlara vacib edilərək, bu) barədə əhd alınmış, həm də bilməmələri bəndələr üçün bağışlanmışlardan (bilinməsi zəruri olmayıb, bilinmədiyi təqdirdə bəndələrin üzürlü hesab edildiyi məsələlərdən), Kitabda (Quranda) vacib olması qeyd edildiyi halda sünnədə nəsx olunması bilinəndən, sünnədə götürülməsi (əməl edilməsi) vacib ola-ola Kitabda tərk edilməsinə icazə veriləndən, öz vaxtında vacib olub, daha sonra (vacibliyi) aradan gedənlərdən ibarətdir. Haramları arasında böyük günah qismindən olub, o işi edənə həmin əmələ görə cəhənnəm vədəsi verdiyi və kiçik günah qismindən olub, o əmələ baxmayaraq (əməli edən üçün) məğfirət hazırladığı haramlar olaraq fərq qoymuşdur. (Həmçinin mətləblərdən bəzisi) az miqdarı belə qəbul edilən, çoxunda isə (bəndəyə edib-etməməkdə) ixtiyar verilən (vacib edilməyən) məsələlərdən ibarətdir”.[2]
Habelə İmam (ə) buyurub: “Məgər Allah naqis bir din nazil edib, sonra da onlardan (rəyi ilə fətva verənlərdən) dini tamamlamaq üçün kömək istəyib?! Yoxsa onlar da Allahla şərikdirlər ki, onlar da öz fikirlərini deyərlər, Allah da buna razı olar (onların dediyi hökmü qəbul edər)? Ya Allah dini tam şəkildə göndərib, sadəcə Allah Rəsulu (s) dinin təbliği və (dini məsələlərin bəyanı əmrini) yerinə yetirməsində nöqsana yol verib? Uca Allah isə buyurur: “Biz Kitabda (Quranda) heç bir şeyi nəzərdən qaçırmadıq.”[3] və onda “... hər bir şeyin açıqlaması.. ”[4] var. Eləcə də bildirir ki, Kitabın bir hissəsi digərini təsdiq edir və onda heç bir ziddiyyət yoxdur. Allah buyurur: “Əgər o, Allahdan qeyrisi tərəfindən olsaydı, mütləq onda çoxlu ziddiyyət tapardılar”[5]. Həqiqətən də Quranın zahiri gözəl, batini isə dərindir. Onun möcüzələri yox olmaz, qəribəlikləri aradan getməz. Qaranlıqlar (cəhalət və şübhələrinin qaranlığı) ondan başqa bir şeylə aradan qaldırıla bilməz”.[6]
Rəyyan ibn əs-Səltdən nəql edilən bir rəvayətdə deyir: “İmam Rzaya (ə) dedim: “Quran barədə nə deyirsən?” İmam (ə) buyurdu: “Allahın kəlamıdır, ondan kənara çıxmayın. Hidayəti də ondan başqa bir yerdə axtarmayın. Yoxsa azarsınız”.[7]
İmam Rzanın (ə) İslamın əsasları və dinin qanunları barədə Məmuna yazdığı məktubda qeyd olunub: “... Və Muhəmməd ibn Abdullahın (Allahın salamı onun və ailəsinin üzərinə olsun) (din olaraq) gətirdiyi hər bir şey açıq-aşkar haqdır. Həmçinin dinin əsası Peyğəmbəri təsdiq etmək və Allahın ondan öncə olan rəsullarını (ə), nəbilər (ə) və höccətlərini təsdiq etməkdir. (O cümlədən dinin əsası) Onun doğru danışan və əziz kitabını, hansı ki (bu kitaba) “nə önündən, nə də arxasından batil ona yol tapa bilməz. O, Müdrik, Tərifəlayiq (Allah) tərəfindən nazil edilmişdir”[8] və Allahın Kitabın hamısını qoruduğuna, Fatihəsindən (yaxud əvvəlindən) sonuna qədər haqq olduğunu təsdiq etməkdir. Biz onun möhkəm və mütəşabehinə, ümum-xüsusuna, (mükafatla bağlı) müjdə və (əzabla bağlı) vədinə, nasix-mənsux və (içərisində olan) qissə və xəbərlərə iman gətiririk. Məxluqatdan heç bir kəs onun mislində bir şey gətirə bilməz”.[9]
Əli ibn Salim atasının belə dediyini nəql edir: İmam Cəfər ibn Muhəmməd Sadiqdən (ə) soruşdum: “Ey Allah Rəsulunun (s) oğlu, Quran barədə nə deyirsən?” İmam buyurdu:
“O, Allahın kəlamı, Allahın sözü, Allahın kitabı, Allahın vəhyi və endirdiyidir. O həmin əzəmətli kitabdır ki, “nə önündən, nə də arxasından batil ona yol tapa bilməz. O, Müdrik, Tərifəlayiq (Allah) tərəfindən nazil edilmişdir”[10].[11]
[1] Müraciət edin: Əllamə Təbətabai, “Əl-mizan” təfsiri, c.12 s.88
[2] Nəhcul-bəlağə xütbə 1. s.44-45
[3] Ənam surəsi, ayə 38.
[4] Nəhl surəsi, ayə 89.
[5] Nisa surəsi, ayə 82.
[6] Nəhcul-bəlağə xütbə 18. s.61
[7] Uyunu əxbarir-Rza c.2 s.56
[8] Fussilət surəsi, ayə 42.
[9] Uyunu əxbarir-Rza c.2 s.121
[10] Fussilət surəsi, ayə 42.
[11] Şeyx Səduq, “əl-Əmali” s.545
3. Ömər ibn Xəttabın “Allahın kitabı bizə kifayət edər” sözü
Müsəlmanlanların belini qıran və Allahın onlar üçün istədiyi hidayət yolundan bir çoxunun azğınlığa düşməsinə səbəb olan böyük bəlalardan və ağır müsibətlərdən biri də Peyğəmbərin (s) yanında, onun ömrünün son anlarında səhabələri arasında baş verən ixtilaf idi.
Məsələnin xülasəsi budur: Peyğəmbərin (s) vəfatı yetişdiyi zaman yanında bir qrup səhabə olduğu vaxt (onların arasında Ömər ibn Xəttab da var idi) buyurdu:
“Mənə (yazı yazılacaq bir şey) gətirin. Sizin üçün elə bir şey yazım ki, daha yolunuzdan azmayasınız.” Başqa bir ibarədə isə “Mənə bir qələm və mürəkkəb – yaxud lövhə və mürəkkəb – gətirin. Sizin üçün bir şey yazım ki, daha sonra yolunuzu azmayasınız”.
Bu zaman Ömər dedi: “Ağrısı Peyğəmbərə (s) qələbə çalıb (onu taqətdən salıb, özündə deyil). Quran sizin yanınızdadır. Allahın kitabı bizə bəs edər”.
Rəvayətin digər bir ibarəsində isə etiraz edənin adı bildirmədən qeyd olunur: “Onlar dedilər: “Allahın Rəsulu (s) sayıqlayır”.
Orada olanlar beləcə ixtilafa düşdülər. Onlardan bəzisi “Yaxın gəlin, Peyğəmbər (s) sizin üçün elə bir şey yazsın ki, daha yolunuzdan azmayasınız”, bəzisi isə Ömərin dediyini deyirdi. Bu mübahisəni çoxaltdıqları zaman isə Peyğəmbər (s) onlara “Qalxın yanımdan!” dedi.
Hal-hazırda bizim mövzumuz bu şəxsin sözü barədə onu hesaba çəkmək deyil. O söz ki, tarixin məcrasını dəyişdi, Qiyamət gününə qədər Allahın və Peyğəmbərin (s) öz ümməti üçün istədiyi xeyir, fayda və doğru yolun qarşısını aldı. Hətta İbn Abbas “Cümə axşamı... Necə bir cümə axşamı” deyərək ağlayır və deyirdi: “Həqiqi müsibət həmin hadisədir ki, Peyğəmbərin (s) (o yazını) yazmasının qarşısını aldı”.[1]
Biz sadəcə onun həmin zamanda Quranın toplanıb, yazı halında onlarda mövcud olduğunu açıq-aşkar bildirən “Quran bizim yanımızdadır. Allahın kitabı bizə kifayətdir” sözü ilə dəlil gətirmək istəyirik. Eləcə də onun bu sözünə heç bir şəxsin - nə “yaxın gəlin, Peyğəmbər (s) sizin üçün yazsın” deyənlərin, nə də digər şəxslərin “Quranın surə və ayələri pərəm-pərəm və dağınıq haldadır” deyə etiraz etməməsi də buna dəlalət edir. Elə buna görə də Ömər ibn Xəttabın və onun sözünü deyənlərin istədikləri şey oldu, Peyğəmbərin (s) vəsiyyət yazmasına mane oldular.
4. İcma
Quranda azalmanın baş verməməsinin dəlillərindən biri də “Kəşful-ğita” kitabında[2] və böyük alimlərdən bir qrupunun da sözlərində bildirildiyi kimi hər bir dövrdə alimlərin bu məsələ barədə icma etmələridir. Necə ki, Şeyx Səduqun “Kim bizə Quranın həqiqətdə bundan artıq olduğu fikrini nisbət verərsə, o, yalançıdır”[3] sözlərində “bizə” kəliməsindən də anlaşılır.
Əllamə Hilli (xəbəri-vahid olaraq nəql edilib, həqiqətdə Quran ayəsi olduğu bildirilən hissələrin höccət olub-olmaması barədə danışarkən) deyir:
“Alimlər ittifaq etmişlər ki, Qurandan bizə təvatürlə nəql edilən miqdar höccətdir... Belə ki, Peyğəmbərin (s) nübuvvətinə insanların əminlik əldə etmələrindən ötrü o, nazil olan Quranı təvatür həddində yayması ilə mükəlləf idi. Çünki Quran onun möcüzəsi idi. Elə isə insanların Qurandan eşitdikləri hissələri nəql etmədiyi sözünü qəbul edə bilmərik. Əgər bir ravi (Quran ayəsində bəzi əlavə sözlər) zikr edib onun (həmin əlavələrin də həqiqətdə) Qurandan olduğunu düşünərsə, o, xəta edib... İcma Quranın təvatür həddində şəxsə çatdırılmasının vacib olduğuna dəlildir. Həqiqətən də Peyğəmbərin (s) doğru danışan olmasına dəlalət edən möcüzə Qurandır. Əgər onu təvatür həddindəki şəxslərə çatdırmasa, möcüzəsi aradan qalxar və onun (s) peyğəmbərliyinə heç bir dəlil qalmazdı”.[4]
Seyyid Amili deyir:
“(İnsanların bu kimi mühüm işlərdə əməl etdikləri) Adət bunu tələb edir ki, Quranın hissələri, sözləri, hərəkə-sükunları və (ayə və surələrinin) yerinə qoyulması kimi təfsilatı təvatürlə nəql edilmiş olsun. Çünki nəql edilməsinə təşviq edən amillər mövcud idi. Quranı təsdiq edən şəxs onun bütün hökmlər üçün bir əsas təşkil etdiyinə, inkar edən şəxs isə onun möcüzə olmasını inkar etmək üçün onu nəql edirdi. Ona görə də bu məsələdə müxalifətçilik edənin və ya şəkk edən şəxsin sözünə əhəmiyyət verilməz”.[5]
Şeyx Bəlaği deyir:
“Qurani-Kərimin bütün müsəlmanlar arasında nəsildən-nəsilə təvatürlə nəql edilməsinə görə onun ehtiva etdiyi sözlər, forma və insanlar arasında yayılmış olan bir üslubda oxunuşu davamlı olaraq qalmışdır. Buna görə də yeddi qari və digər şəxslər tərəfindən onun oxunuşu məsələsində yaranmış ixtilaf barədə insanların bəzisinin nəql etdikləri şeylər də onun sözləri və formasına heç bir təsir göstərməmişdir.”[6]
Məlum məsələdir ki, müsəlmanların nəzərində icma höccətdir. İmamiyyə məzhəbində ona görə höccətdir ki, məsum İmamın (ə) sözünü aşkar edir.[7] Əlavə olaraq Quranda nöqsanın olmaması dində açıq-aşkar olan məsələlərdəndir. Necə ki, Seyyid Mürtəzanın sözlərində bu mövcuddur. Həmçinin bəzi böyük alimlərimiz də onun sözlərini nəql etmiş və onun bu fikri ilə razılaşmışlar.
5. Quranın mütəvatir olması
Quranda azalmanın baş verməməsinin dəlillərindən biri də onun İmamiyyə məzhəbinin mənbələrində mütəvatir olmasıdır. Onu bütün hərəkə və sükunları, hərf və kəlimələri, ayə və surələri qəti olaraq təvatürlə pak imamlardan (ə) nəql olunmuşdur. Onlar da bunu babaları Peyğəmbərdən (s) nəql etmişlər.[8]
Alimlər də bu səbəbdən əlimizdə olan Quranın heç bir azalma və ya artırılma olmadan, elə Peyğəmbərə (s) nazil edilən olduğuna etiqad edirlər. Şeyx Səduq (r.ə.) deyir:
“Etiqadımız budur ki, Allahın öz peyğəmbərinə (s) nazil etdiyi Quran həmin iki üz qabığı arasında olandan ibarətdir. O elə insanlarda olan miqdardır, bundan artıq deyil. Onun surələrinin sayı camaat arasında yüz on dörd surədir...”[9]
[1] Həmin mənbə, c.1 s.119-120. hədis 112.
[2] Kəşful-ğita s.299
[3] “əl-Etiqadat” s.250 nəşriyyat: İmam Hadi (ə) müəssisəsi
[4] Əllamə Hilli, “Nihayətul-vusul” s.333
[5] Seyyid Muhəmməd Cavad Amili, “Miftahul-kəramə” c.2 s.390
[6] Əllamə Bəlaği, “Alaur-Rəhman” s.29
[7] Bu barədə məlumat əldə etmək istəyən şəxslər üsuli-fiqh kitablarına müraciət edə bilərlər.
[8] Şərəfud-din “Əcvibətu məsaili carullah”; “Məcməul-bəyan” Seyyid Mürtəzaya istinadən.
[9] Əl-etiqadat, s.245-248 (İmam Hadi müəssisəsinin nəşri ilə)
6. Quranın möcüzəliyi
Təhrifin baş verməməsinin digər bir dəlili bundan ibarətdir ki, Quranın təhrifi ilə onun möcüzə olması bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edir. Çünki təhrif olarsa, onun mənası aradan gedər. Halbuki onun möcüzəliyi fəsihlik və bəlağəti cəhətindəndir. Hansı ki, bu da mənaya bağlıdır və məlum məsələdir ki, o, qalıcı bir möcüzədir.
Bu, “Buşral-vusul” kitabında Quranın təhrif edilməməsinə müəllifin gətirdiyi dəlillərdən üçüncüsündəki ibarədir.
O cümlədən Seyyid Mürtəzanın sözlərində də bu dəlilə işarə var. Belə ki, o, dəlil gətirərkən deyir: “Çünki Quran peyğəmbərliyin möcüzəsidir”.
Əllamə Hillinin sözlərində də bu dəlilə işarə edilir: “Təhrifin baş verdiyini demək Peyğəmbərin (s) möcüzəsinə şəkk etməyə gətirib çıxarır. Bir halda ki, o, təvatürlə nəql edilib”.
Həmçinin Kaşiful-ğitanın sözlərində də buna işarə edilmişdir: “İnsanların əllərində olan kitab elə Allahın Peyğəmbərə (s) möcüzə olaraq və (insanların Quran kimi bir kitab gətirə bilməyəcəklərini göstərmək üçün onları) mübarizəyə çağırması üçün göndərdiyi kitabdır ...”.
7. İmamiyyə məzhəbinin namazı
İmamiyyə məzhəbinin Qurani-Kərimdə heç bir azalma baş vermədiyinə əqidə bəsləmələrinin dəlillərindən biri də onların namazıdır. Çünki şiələr gündəlik beş namazda Həmddən sonra bir və ikinci rükətlərdə Quran surələrindən Fatihədən başqa tam bir surə oxumağı vacib bilirlər. Onların böyük bir hissəsinin nəzərində də iki surəni bir yerdə oxumaq olmaz.
“Onların bu şəkildə namaz qılmaları Quran surələrinin hamısının Peyğəmbər (s) zamanında da indi olduğu şəkildə olmasına inandıqlarını göstərir. Əgər belə olmasaydı, bu sözü deyə bilməzdilər”.[1]
8. Quranın Peyğəmbər (s) zamanında toplanması
Quranda heç bir azalmanın baş verməməsinin digər bir dəlili onun Peyğəmbər (s) zamanında toplanması və bu halda müsəlmanlar arasında mövcud olmasıdır. Necə ki, hər iki firqənin kitablarında bir çox hədis bu məsələyə dəlalət edir. Peyğəmbərin (s) Quranı oxumağa, Quran ayələri barədə düşünməyə və (s) nəql edilən hədisləri Qurana təqdim etməyə əmr etməsi barədə olan xəbərlər bu qəbildəndir. Bu hədislərdən bəzisini əvvəldə qeyd etmişik. Eləcə də bir qrup səhabə Peyğəmbər (s) zamanında Quranı xətm etmiş, onu tilavət edib, əzbərləmişdir. Quran elmləri barədə olan kitablara müraciət edənlər onların adlarını görə bilərlər. Əlavə olaraq, Cəbrail (ə) hər il, bir dəfə Quranı Peyğəmbərə (s) təqdim edirdi. Peyğəmbərin (s) vəfat etdiyi il isə iki dəfə təqdim etmişdi.[2]
Bütün bu qeyd etdiklərimiz əlimizdə olan Quranın heç bir artırılma və əskiklik olmadan istər Peyğəmbər (s) dövründə, istərsə də ondan sonrakı dövrlərdə Peyğəmbər (s) və səhabələrdə olan Quran olduğuna aydın bir dəlildir. Bu dəlili bir qrup alim də qeyd etmişdir.
9. Peyğəmbərin (s) və müsəlmanların Qurana diqqət ayırması
Görəsən hansısa bir müsəlman Peyğəmbərin (s) Qurana ayırdığı diqqəti inkar edə bilərmi? Peyğəmbər (s) Quran surələri nazil olan kimi onun müsəlmanlar arasında yayılması üçün çalışır, onlara surələri əzbərləmələri və öyrənmələri üçün təkid edirdi. Onlara bu işin fəzilətini, savabını, dünya və axirətdəki faydalarını açıqlayırdı.
Onun (s) vərəqlərə yazılaraq, əzbərlənərək və digər şəkildə Quranın qorunmasına təşviq etməsi, insanları bu işə rəğbətləndirməsi, istər kişi, istər qadın, istərsə də uşaqlara onu öyrətmək və öyrənmək barədə əmr etməsi açıq-aşkar sübuta yetmiş məsələlərdəndir. Belə ki, nə bir şəxs inkar edə bilər, nə də inadkar bir şəxs bu barədə mübahisə edə bilər.
Müsəlmanların Quranı qorumaq və ona diqqət ayırmaq üçün yetərli səbəbləri mövcud idi. Məhz buna görə də onu digər işlərindən qabağa salırdılar. Çünki o, nübuvvətin əbədi möcüzəsi, müsəlmanların şəriət hökmlərində və dini məsələlərdə istinad etdikləri yer idi. Belə olduğu halda necə təsəvvür edilə bilər ki, Qurandan hansısa bir hissə azalmış olsun?
Bəli, mümkündür deyilsin ki, onu qorumaq, hifz etmək üçün səbəblər mövcud olduğu kimi onun münafiqlər və düşmənlər tərəfindən təhrif edilməsi üçün də amillər var idi. Çünki onların Quran kimi bir kitab, onun kimi on surə və yaxud onun ayələri kimi bir ayə gətirmək barədə gümanları boşa çıxmışdı.
Lakin Allahın müsəlmanlara Quranı qorumaq və ona lazımi diqqəti ayırmaqda kömək etməsindən və onu qorumaq barədə “Nə önündən, nə də arxasından batil ona yol tapa bilməz. O, Müdrik, Tərifəlayiq (Allah) tərəfindən nazil edilmişdir”[3] vədini verməsindən sonra bu ehtimalın bir əhəmiyyəti qalmır.
Məqalə Ayətullah Seyyid Əli Milaninin (h) “Ət-təhqiq fi nəfyit-təhrif” kitabından tərcümə edilmişdir.
Tərcümə etdi: Kərbəlayi Əbdussaməd
Besiret.az