»»

Hidayət olanlar 26 - Adnan Ulutaş

Adı: Adnan Ulutaş

Ölkə: Türkiyə

Keçmiş dini (Məzhəbi): Əhli-Sünnə

Vəkil Adnan Ulutaş bəylə İlahiyat Fakültəsində başlayan və Şiə məktəbiylə bitən çətin və ibrət dolu hekayəsini danışdıq. Zövqlə oxuyacağınıza, xüsusilə Əhli-Sünnət və İlahiyyat Fakültələri ilə əlaqəli bir çox suala cavab tapacağınıza əminik.

Jurnalist: Dəyərli ustad, bildiyiniz kimi, əvvəli Əhli-Sünnət inancında olub  sonradan Əhli-Beyt (ə) məktəbinə meyl edən, könül verən insanların düşüncələri, necə Əhli-Beyt (ə) inancını mənimsədikləri həmişə maraqdoğuran mövzulardandır. İki tərəfi ən yaxşı şəkildə təhliletmə gücünə sahib olduğunuz üçün, yeni yetişən gənclər üçün sizin kimi şəxslərin təcrübələri çox mühümdür. Həm bir sünni ailədə yetişmiş, həm də araşdıraraq Əhli-Beyt (ə) məktəbini qəbul etmişsiniz.

Dolayısı ilə, iki dəstəni və iki məktəbi ən yaxşı şəkildə təhlil edən sizsiniz. Bu mövzudakı düşüncələrinizi, təcrübələrinizi öyrənmək istəyirik. Bu məsələ vəhdət üçün də, bizim üçün də çox önəmlidir. İlk olaraq özünüzü təqdim etsəniz, şad olarıq.

Adnan Ulutaş: mən Adnan Ulutaş 1965-c ildə Şanlıurfada dünyaya gəlmişəm. 1972 ilindən bəri ailəm ilə birlikdə İstanbula köçmüşük. İstanbul Fatehdə (İstanbulda səmt adıdır - red.) ibtidai sinifi bitirmişəm. İstanbul "İmam Xətib"də oxumağa başladım. 1986-cı ildə Qazi İmam Xətibdə liseyi bitirdim. Həmin il İstanbul universitetinin hüquq fakültəsinə daxil oldum. 1990-da oranı bitirdim. Sonra dərs keçməyə başladım, amma 1990-dan sonra vəkillik stajına başladım və 1991-də ofis açdım. O tarixdən bəridir ki, özümə aid ofisdə vəkil olaraq müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərirəm.

2005-ci ilə qədər magistratura oxusam belə, elmi işimi müdafiə etmədiyin üçün qeydiyyatım silinmişdi. 2005-ci ildə Hüseyin Hatemi adlı müəllimimizin vasitəsilə təzədən müdafiə üçün qeydiyyatımı yenilədim. Orada “Osmanlı İmperatorluğunun Səltənət və Xilafət məqamının hüquqi mahiyyəti” adındakı müdafiə işimi təqdim etdim. Hüseyin Hatemi müəllim münsiflər heyətinin rəhbəri idi. Orada ondan başqa münsiflər qismində də 5 nəfər   professor var idi. İstanbul Universiteti Hüquq Fakültəsi magistratura dərslərini doktorantura kimi ciddi qəbul edir.

Mən müdafiə işimi bir vəkil olaraq hazırladım. Orada xilafət məqamını araşdırmaq məcburiyyətində qaldım, lakin mən "Əhli-sünnət və’l-Camaat"dan idim, Hənəfi məzhəbindəydim, öz etiqadıma çox güvənirdim və müdafiə işimi Əhli-Sünnətin sənədləri əsasında hazırlamışdım.

Jurnalist: Yəni o dönəmdə Əhli-Beyt (ə) məktəbini hələ tanımamışdınız?

Adnan Ulutaş: Tanımamışdım. Hətta mən İranın və İraqın şiə olduğunun belə çox fərqində deyildim. Yəni İraqı sünni bir dövlət kimi görürdüm, İranı da o qədər şiəlik yönündə görmürdüm. Yəni maraqlı bir şey - İmam Xətib məzunuyam, o qədər dini təhsil gördüm, lakin İslamın siyasi tərəfi ilə çox maraqlanmamışdım. Biz o dövrlərdə gənclər arasında təsəvvüflə məşğul idik. Təriqətlər var idi, zikir məclislərinə gedirdik

Jurnalist: Buradan belə bir sual ortaya çıxırki, yəni bu anda belə bu təriqətlərin içərisində hələ də İranı çox yaxşı tanımayan insanlar mövcuddur?

Adnan Ulutaş: Əlbəttə, əksəriyyət bilmir. Yəni çox boyük bir cəhalət var. Mən, misal üçün, Hüseyin Hatəmi ustadın da Cəfəri inancına bağlı biri olduğunu bilmirdim. Televizorda Yaşar Nuri kimi insanlarla eyni proqramda çıxdığı üçün, onu da modernist təfsirçi dəstələrdən zənn edirdim. O səbəbdən onun barəsində özümdə yanlış təsəvvür formalaşdırmışdı. Münsiflər heyətinin rəhbərliyində olanda belə elə onu elə təsəvvür etmişdim. Mən orada "əhli-Sünnətə görə xilafət", "şiəyə görə xilafət", "xəvaricilərə görə xilafət" başlıqları ilə çıxış edirdim.

Ustad Hüseyin Hatəmi o çox lətif səsiylə dedi ki, “övladım! Sən .iə haqqında heç bir şey bilmirsən”. Belə deyincə, mən o qədər şey barədə danışarkən, birdən öz anladığım şeylərin hamısı aradan getdi. Dedim ki, "bu, necə ola bilər? Mən akademik olaraq bir müdafiə hazırlamışam, öz seçimim yoxdur, burada hər bir paraqraf üçün istifadə etdiyim qaynaq (mənbə) var. Baxın, bu məlumatı Əbu Zəhradan əldə etmişəm, "Məzhəblər Tarixi"ndən, bunu İmam Qəzalidən əldə etmişəm, bunu Hamidullahdan əldə  etmişəm" və s.

Dedi ki: "Vəkil bəy! Siz şiəni qərəzli mənbələrə əsaslanaraq təsvir edirsiniz, şiələrin öz mənbələri əsasında izah etmirsiniz ki! Bu, elmi deyildir".
Ustad elə dedikdə mən etiraz edə bilmədim, "haqlısınız" dedim.
Bundan sonra o dedi ki, "bu gəncə altı ay möhlət verək, altı ay ərzində bir də bu şəkildə müdafiə işini düzəldib gəlsin".
Və mənə altı ay möhlət verdilər. Mən bu altı ay müddətində ələvilik və şiəni araşdırmaq məcburiyyətində qaldım.

Jurnalist: O dövrdə Şiə və Cəfəri deyidiyində ağlınıza ilk gələn “namaz qılmayan cəmiyyət”  düşüncəsimi var idi ? Çünki əhli-sünnət indi belə Əhli-Beyt (ə) tərəfdarlarını tam olaraq tanımır. Sizdə də bu cür yanlış təsəvvür var idi?

Adnan Ulutaş: Əlbəttə var idi. Mən 2006-cı ildə anamla birlikdə Həcc ziyarətinə getmişdim. Orada anam mənə iranlıları göstərdi. Anam mənə "bax, bunlar nə gözəl ibadət edirlər" dedi.
"Ay ana, bunlar rafizidir", - dedim.
İmam Xətibdə bizi o qədər yanlı düşüncələr əsasında yetişdirmişdilər ki, heç "şiə" də demirdik, "rafizi" deyirdik!

Jurnalist: Bu, İmam Xətibdə təsəvvür olduğunun təəssüratını yaradır, elə deyilmi?

Adnan Ulutaş: Əlbəttə, misal üçün, İmam Xətibdə əqaid və kəlam deyə bir dərs var. Orada 12 imamçıları "İslamın azmış qolları" deyə tanıtdırırdılar. Hətta xoşuma getməmişdi deyə dərsdə qalxıb "müəllim, bu imamlar Peyğəmbərimizin (s) nəvələri deyilmi? Həzrəti Peyğəmbərimizin (s) nəvələri necə yolunu azmış əqidənin imamları ola bilərlər?"
Müəllim dedi ki, "mən bunu öz müəllimlərimdən soruşum, sonra qarşıdan gələn həftə sənə cavab verərəm".

Jurnalist:Yəni insan fitrətində Əhli-Beytə (ə) olan o sevgi var, elədir?

Adnan Ulutaş: Bu, mənə narahatlıq gətirmişdi. Yəni, "madam, bu Əhli-Beyt (ə) imamları Peyğəmbərimizin (s) nəvələridir, bunlar necə azmış yolun imamları ola bilərlər axı?! Halbuki, bunların bizim 4 haqq məzhəbin imamları olması gərəkmirdimi?" deyə soruşmuşdum. Getdi, gəldi və dedi ki: "Xristiyanlık necə ki, Həzrəti İsanı (ə) ilahiləşdirirsə, Həzrəti İsanın onlarla bir əlaqəsi olmadığı halda onlar ona böhtan atıblar, bax, şiə də bu şəkildə iftira edib".
O zaman biz müəllimlərimizə güvəndiyimiz üçün bizdə belə bu cür yanlış təsəvvür yaratmışdılar.

Jurnalist: Ustad, sizin İlahiyyatı oxumuş olmağınız çox önəmlidir. İlahiyyat fakültələrində verilən təhsillə əlaqədar bu gün tənqid etmək istədiyiniz nöqtə var? Nə deyirsiniz, oradakı təhsil sistemi, misal üçün, mötədil bir əhli-sünnətmi yetişdirirlər, yoxsa içində bir az ifrat və radikallıq əks etdirirmi?

Adnan Ulutaş: Zatən problem oradadır, əvvəldən etibarən bir əhli-sünnət praktikası kimi oxudurlar. İlahiyyat təhsili aldım, orada önəmli kəlam kitabları oxutdurulur. Orada əhli-sünnət xaricində olanları bidət yolu kimi tanıtdırırlar. Dolayısı ilə, biz belə öyrəndik. Mötəziləye qarşı belə bir qorxu var. Misal üçün, bizdə 32 vəya 54 fərz var, onlar əzbərlədilirdi. Ona görə ki, hənəfilik məzhəbində təhqiqi iman əsasdır, bu səbəbdən bizə deyilirdi ki, 32 fərz, bir də 54 fərzi əzbərləyin, ən azından imanı belə ətraflı öyrənmiş olarsınız. Yoxsa əhli-sünnətdə iman da təqlididir. Müəllim Allaha belə inandığı üçün bizimkilər də Allaha elə inanırdı. Yəni  fiqhi məsələlərdə təqlid edirmiş kimi iman əsaslarında da təqlid edilir.

Dolayısı ilə, qarşımıza bir şablon qoyulur və deyilir ki, birinci sırada Əbubəkir, ikinci sırada Ömər, üçüncü sırada Osman və dördüncü sırada Əlidir. Bu sıranı dəyişdirsəniz, əhli-sünnətdən çıxarsınız, yəni İmam Xətibdə oxuyan, ilahiyatda oxuyan heç kim bu sıralamanı dəyişdirmək istəməz, qorxar ki, "amandır, əhli-sünnətdən çıxaram". Yaxud da "Muaviyəyə “Həzrəti Muaviyə” deməsəniz, bidət etmiş olarsınız", bizə bəri başdan belə öyrədildi.

Dolayısı ilə, başını kəssəniz də, bizim dəstədən olan bir əhli-sünnət mənsubu Muaviyənin adının əvvəlindəki  "həzrət"dən əl çəkməz.
Mən elmi işi hazırlamışam, elmi iş üzrə rəhbərim ateist biri idi. Dedi ki, "münsif rəhbəri Xatəmi müəllimdir, sən də elmi işdə Muaviyəyə "həzrət" demişsən, bunları sil".
Dedim ki, "xeyr, müəllim, heç vaxt silmərəm, nə üçün də silim axı".
O dedi ki, "amma belə etsən, Hüseyin Hatəmi müəllim mütləq münsiflərə təsir edər, o səbəbdən də "həzrət" sözünü çıxaraq".
Sadəcə Peyğəmbər əfəndimizə "həzrət" deməyi qəbul etdik və digər səhabə və Əhli-Beyt (ə) adlarının əvvəlinə "həzrət" qoymadık.
Dedilər ki, bu akademik bir çalışmadır, "həzrət"lərə gərək yoxdur.

Mən Müaviyənin adının qarşısındakı "həzrət"i çıxarmağa razı deyildim. Təəssüf ki, İlahiyyat və İmam Xətibdə belə qərəzli bir təhsil sistemi təşkil edilir, şiənin fikri nəzərə alınmır. Misal üçün, bizə "şiənin dəlilləri tamamən uydurmadır və heç bir elmi əsası yoxdur" deyilirdi. Biz də elə inanmışdıq. "Ələvilər də cahildir" deyilirdi. Çox pis təqdimat edilmişdi, zatən ələvilərin mövcud həyat tərzinin də dinlə çox əlaqəsi olmadığı üçün biz də elə düşünürdük. Mən daha sonra şiəni tanıdıqdan sonra, bir də baxdım ki, əslində, şiənin və şiənin fiqhi olan Cəfəri fiqhinin ədəbiyyatı, qaynaqları o qədər zəngindir ki, bizim əhli-sünnətin qaynaqlarını hətta üstələyirmiş.

Hətta elə bir şey ki, şiə və Cəfəri fiqhi, yaşayan bir müctehidin fiqhinin olma şərti var. Bizdə məsələ bir hüquqi məsələ olsa, fətva kitablarına baxılır, mövcud bir müctehidə gedib soruşulmaz, həyatda olan bir müctəhiddən fətva istənilməz zatən. Həyatda olan bir müctəhidə belə getsən, onun XII-XII əsirdəki bir müctehidin fətvasına uyğun bir fətva verməsi gözlənilir. O səbəbdən də, misal üçün, faiz mövzusunda, orqan bağışlanması mövzusunda, qan nəqli mövzusunda, abort mövzusunda, sığorta və bankçılıq mövzusunda, yəni günümüzdəki bir çox məsələlərə sünni fiqhi cavab verə bilmir zatən. Çünki yeni bir şey deməyə çəkinir. Ən sonda, bu Toki (dövlət mənzil fondu) məsələsində Diyanət (dini nazirlik) "Tokidən ev almaq üçün dövlət banklarından faizlə borc almaq şəri cəhətdən icazəlidir", dedi, bununla da "qiyamət" qopdu. Rəsm və foto mövzusunda da vəziyyət eynidir, rəsm və ya fotoğraf halaldır, haramdır, elədirsə televizor seyr etmək də haramdır? Yəni bir çox mövzuda sünni fiqhi çətin vəziyyətdədir.

Jurnalist: Adnan bəy! Qaldığımız yerdən davam edərsək, Xatəmi müəllimin o sözü sizi araşdırmaya məcbur etdi?

Adnan Ulutaş: Əlbəttə, elə oldu. Öz-özümə "mən bunu öyrənəcəyəm və Xatəmi müəllimin səhv olduğunu sübut edəcəyəm" dedim. Yəni "əhli-sünnətin şiə haqqındakı fikrinin doğru olduğunu söyləyəcəyəm" dedim. Onsuz da, biz bir çox mövzuda şiənin əsaslandığı hökmlərin batil olduğunu deyirdik. O zaman o qədər sünni təhsili almağımıza baxmayaraq, mən Qədir-Xum məsələsini yeni öyrənmişdim. Elə bir yerdə Peyğəmbər əfəndimizin (s) qalxıb xütbə verdiyini bilmirdim, vida xütbəsini tək bir parça bilirdim, halbuki, bir neçə yerdə xütbə etmişdi və ən sonuncusunu da Qədir-Xumda etmişdi. "Səqəleyn" hədisi var, misal üçün. Onu əhli-sünnət də qəbul edir, lakin "Səqəleyn" hədisinin nəticələrini əhli-sünnət görməzlikdən gəlir. O zaman araşdırdıq, üç mütəvatir hədis qəbul edilir ki, onlardan biri də "Səqəleyn" hədisidir. Hədis kitablarında sağlam bir rəvayəti var. İkincisi, Elm hədisidir, o da çox sağlam bir hədisdir. Peyğəmbərimiz (s) buyurmuşdur ki, “mən elmin şəhəriyəm, Əli də onun qapısıdır. O qapıdan girin, başqa qapılardan girməyin”. Bu hədislər sağlamdır.

Jurnalist: Siz bu qənaətə həmin araşdırmalar nəticəsindəmi gəldiniz?

Adnan Ulutaş: Əlbəttə, araşdırma nəticəsində bu nəticəyə gəldim. Məni oyandıran bu oldu. Mən Məvdudiyə çox güvənirdim. Məvdudinin belə bir sıxıntısı var. Məvdudi 1940-ci illərdə bir qəzet nəşr etdirir, orada günlük suallara cavab verir. O zaman orada gənclər arasında şiəliyə inanılmaz dərəcədə yönəlmə var idi. O, qəzetdə deyir ki, "bizim bu elm hədisini puç etməyimiz lazımdır", çünki gənclər bu hədisin doğruluğunu gördükcə Həzrəti Əlinin yolundan getməyin lazımlığını anlayırlar ve şiə olurlar. "Səqəleyn hədisini də puç etməyimiz lazımdır".

Mən o vaxt bunu gördükdə "bu saxtakarlıqdır" dedim. "Necə ola bilər" dedim. Biz bu adamın dürüst bir insan olduğunu düşünürük, amma öz dili ilə deyir ki, "bunu təhrif etməyimiz lazımdır". Məsələn, "Qədir-Xumdakı mövla hədisini, “mən sizin mövlanızam, məndən sonra da Əli sizin mövlanızdır” cümləsindəki "mövla" kəlməsini birinci mənada qəbul etməməliyik; etsək, Hindistanda bir nəfər də sünni gənc qalmaz" deyir. "Hamısı "rafizi" olar. O səbəbdən də bu kəlməyə üçüncü, dördüncü mənanı verməyimiz lazımdır" deyir. Mən bunu gördükdə Məvdudidən soyudum.
Bir də, dediyiniz kimi, üçüncü xəlifə Osmana qarşı da xilafət və səltənət adında bir kitab yazmış və orada Osmanı haqsız hesab etmişdi. Sırf bu kitabına görə, ona, "sən siə olmusan" deyiblər. O da, "mən elə deyiləm, mən daha çox ədalətə yaxınam, ədalətə yaxın olduqda Osmanın tənqid olunmağı gərəklidir" demişdi.

Jurnalist: Hörmətli ustad! Qəribədir, deyil mi? Türkiyədə bir müftü iki həftə üst-üstə Həzrəti Əlidən (ə) bəhs etsə, “sən şiəmi oldun” deyə etiraz edərlər.

Adnan Ulutaş: Əlbəttə, misal üçün, "Həzrəti Əli" kitabı var. Bu kitabı Fetullah Gülen qrupundan olan iki gənc cütlük çap etdirib. Həzrəti Əli barədə danışdıqdan sonra arxaya 20 səhifə üzürxahlıq yazıblar ki, "biz ələvi deyilik, şiə deyilik". Səbəbi də budur ki, bu kitabı oxuyanlar ələvi və şiələrə hak vermesin. Bunlar əhli-sünnət qaynaqlarına istinad edərək Həzrəti Əlinin (ə) fəzilətlərini yazıblar, amma sonunda da təzyiq altında qalmamaq üçün uzun bir açıqlama yazmaq məcburiyyətində qalıblar.

Jurnalist: Hörmətli ustad! Sonrakı mərhələdə nə oldu?

Adnan Ulutaş: Sonrakı mərhələdə sorğulamağa başladım. Mənim xanımım İsmayılağa camaatında yetişmişdi. Orada xanım müəllimə idi. Hər gecə yatmazdan öncə xanımla bu mövzuları müzakirə edirdik. Xanım da mənə dualar öyrətməyə cəhd edirdi və deyirdi ki, "bunları oxu, üflə, düzələrsən".

Onların duaları var, əgər bir nəfər əhli-sünnət yolundan şübhələnsə, ona dualar oxuyarlar və dəyərlər ki, "sənə cin, şeytan müsəllət olub".
Xanım da bu duaları mənə oxudu, üflədi, dedi ki, "sən necə xəlifələr olan Əbubəkri, Osmanı tənqid edə bilərsən? Bu işdə bir problem var, sənə cin müsəllət olub. Sən bugün-sabah özünü peyğəmbər də elan edərsən" kimi sözlər dedi.

Nəhayət, mən "Kevser" nəşriyyat evini tapdm. Getdim, qapılarını döydüm. Məndən biraz əvvəl Xatemi müəllim də orada imiş, gəlib getmişdi. Mən onlara şiəlik haqqında mühazirə hazırladığımı dedim. Onlar da mənə kitap verdilər. O kitabları götürüb bir həftədə oxudum. Sonra bu kitabları müzakirə etmək üçün bir daha ora getdim. Orada saatlarca danışıb müzakirə etdik. Sonra mənə yenə kitablar verdilər və nəticədə bir çox kitabı oxudum. Nəticə etibari ilə, mən yanlış yolda olduğuma dair qərara gəldim.

Çünki mən bu mövzuya başlayarkən vəkil idim, "Allaha xatir həqiqəti öyrənmək istəyirəm" dedim; "əhli-sünnətə çox güvəndiyim üçün bir vəkilin məhkəmə davasına baxdığı kimi baxacağam" dedim. Misal olaraq, bizə məhkəmədə bir ərazi davası gələr, iki tərəf də haqq iddiası edər. Dolayısı ilə, mən ortada bir hakim olacağam, şiənin dəlillərinə baxacağam, əhli-sünnətin dəlillərinə baxacağam, kimin dəlili daha güclüdürsə, onun hesabına müsbət xal verəcəyəm. Sonda da bir hesablama edəcəyəm və kimin xanasında daha çox müsbət olarsa, mən onu qəbul edəcəyəm deyə dedim. Amma bunu deyərkən əhli-sünnətin 12-0 qazanacağını düşünürdüm, çünki çox güvənirdim inancıma. Yoxsa elə olmasa idi, başlamazdım.

Nəticədə, mən Hüseyin Xatəmi müəllimin yanına gedəcəyəm və deyəcəyəm ki, "ustad, baxın siz xətalısınız". Müəllimimi elmi yöndən susturacağımı düşünürdüm. Lakin mən mövzuya başladıqda bizimkilər, futbol təbiri ilə, qol yeməyə başladı. Bir tərəfdən oyunun qaydasını pozmaq istəmirsən, dürüst davranmaq istəyirsən, amma digər tərəfdən də qol buraxırsan. Biz elə etdik və baxdım ki, nəticədə biz yanlış tərəfdəyik.

O zaman özümü belə aldatdım və dedim ki, mən üsuluddində Şiə olaram, üsuluddində mən iddianı qəbul edərəm, amma Hənəfi fiqhində qalaram. Bu vəziyyətdə belə bir il yaşadım. Lakin bir gün yenə "Kevser"ə getmişdim, namaz vaxtı gəldiyində mənə möhürü gətirdilər. Mən möhürü bir kənara qoydum, namazımı elə qıldım. Təbii ki, mən şam və xiftən namazını birləşdirmədiyim üçün "nə tez namazını qıldın" deyə oradakı işçi məndən soruşdu. Mən xiftən namazını evdə qılacağımı dedim. O da "sən hələ Cəfəri fiqhinə keçmədinmi" dedi. "Yox" dedim, "mən hələ ki, qərar vermiş deyiləm". O da "sən üsuliddinə keçmisən, bunun fiqhinə də riayət etməlisən" dedi.

"Ağlında nə şübhə var" deyə soruşdu.
Mən də "ustad, əgər Cəfəri fiqhinə keçsəm, her şeyi sıfırdan öyrənməli olacağam, təyəmmüm, namaz, qüsl kimi və bu mənim gözümü qorxudur" dedim. O da "qorxma" dedi. Mənə Ayətullah Xomeyni və Ayətullah Xorasaninin risalələrini verdi.

Jurnalist: Ayətullah Sistani öncədən edilən ibadətlərin hamısının keçərli olduğuna dair fətva vermişdir.

Adnan Ulutaş: Daha sonra Ayətullah Sistaninin risaləsini də aldım və bu üç risaləni oxudum. Üç risaləni araşdırdım, mənə ən yaxını Ayətullah Sistaninin risaləsi gəldi. "Ayətullah Sistani İraqda sünni mühitində yaşadığı üçün mənə daha yaxın gəldi" dedim. Beləliklə, onun bəzi fətvaları mənə uyğun gəldi və mən Ayətullah Sistaniyə təqlid etməyə başladım.


tr.shafaqna.com

Рейтинг

В этом разделе