Məlumat üçün bildiririk ki, iki uşağın bir heyvanın südündən (birbaşa) içməsi halında məhrəmiyyət yaranması hökmünü heç bir İslam alimi qəbul etmir. Bu yolla məhrəmiyyətin yaranmadığı haqqında hər kəs ittifaq edib.
Lakin, əhli-sünnənin Qurandan sonra ikinci ən mötəbər kitabı hesab edilən “əl-Cami əs-Səhih” kitabının müəllifi Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari iddia etmişdir ki, iki uşağın bir heyvanın südündən (birbaşa) içməsi halında aralarında məhrəmiyyət yaranır və iki məhrəm şəxsin münasibətlərinə aid hökmlərin hamısı onlara da şamil olur.
Bir çox əhli-sünnə alimləri bu məsələni qeyd etmişdirlər. Onlardan biri də əs-Sərəxsidir ki, özünün "əl-Məbsut" kitabının iki müxtəlif yerində bu hadisəni qeyd etmişdir.
ولو أرضع الصبيان من بهيمة لم يكن ذلك رضاعا وكان بمنزلة طعام أكلاه من إناء واحد ومحمد بن إسماعيل صاحب الإخبار رحمه الله تعالى يقول يثبت به حرمة الرضاع فإنه دخل بخارى في زمن الشيخ الإمام أبي حفص رحمه الله تعالى وجعل يفتي فقال له الشيخ رحمه الله تعالى لا تفعل فلست هنالك فأبى أن يقبل نصحه حتى استفتى عن هذه المسألة إذا أرضع صبيان بلبن شاة فأفتى بثبوت الحرمة فاجتمعوا وأخرجوه من بخارى بسبب هذه الفتوى
Əgər iki uşaq bir heyvandan süd içərsə riza (süd içmənin kamil şəkli) hasil olmur. Bu sadəcə bir qabdan süd içmək kimi bir şeydir. Lakin, rəvayətlər sahibi olan Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari - rəhiməhullah - deyib: “Bu əməl süd vermənin yaratdığı məhrəmiyyəti yaradır.” Buxari əş-Şeyx əl-İmam Əbu Həfsin - rəhiməhullah - dövründə Buxaraya gəlir və fətva kürsüsü qurur. (Onun bu niyyətindən xəbər tutan) Şeyx (Əbu Həfs) ona dedi: ”Bu işi görmə! Çünki sən fətva vermək səviyyəsində deyilsən.” Lakin Buxari nəsihət dinləmədən “iki uşağın eyni qoyunun südündən içməsi məhrəmiyyət yaradır” fətvasını verdi. Odur ki, camaat yığışıb bu fətvanı verdiyi üçün onu Buxaradan qovdular.
Şəmsuddin əs-Sərəxsi (vəfatı 483 h.), əl-Məbsut, c.5, s.193; Dar əl-Marifə, Beyrut
Digər bir yerdə yazır:
ولو أن صبيين شربا من لبن شاة أو بقرة لم تثبت به حرمة الرضاع لأن الرضاع معتبر بالنسب وكما لا يتحقق النسب بين آدمي وبين البهائم فكذلك لا تثبت حرمة الرضاع بشرب لبن البهائم وكان محمد بن إسماعيل البخاري صاحب التاريخ رضي الله عنه يقول تثبت الحرمة وهذه المسألة كانت سبب اخراجه من بخارا فإنه قدم بخارا في زمن أبي حفص الكبير رحمه الله وجعل يفتي فنهاه أبو حفص رحمه الله وقال لست بأهل له فلم ينته حتى سأل عن هذه المسألة فأفتى بالحرمة فاجتمع الناس وأخرجوه
Əgər iki uşaq eyni qoyun və ya inəkdən süd içərsə riza (süd içmənin kamil şəkli) hasil olmur. Çünki, kamil süd içmədə mötəbər olan nəsəbdir. İnsanlar ilə də heyvanların nəsəb fərqləri olduğundan, kamil süd içmənin yaratdığı məhrəmiyyəti heyvan südü içməklə yaratmaq olmaz. Lakin "ət-Tarix" sahibi Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari r.a. deyib: “Bu əməl süd vermənin yaratdığı məhrəmiyyəti yaradır.” Elə bu fətva da Muhəmməd b. İsmayil əl-Buxarinin Buxaradan qovulmasına səbəb oldu. Çünki, o, Əbu Həfs - rəhiməhullah - dövründə Buxaraya daxil olmağından məqsədi fətva vermək olub. Şeyx də ona bu işi qadağan edib və deyib: “Sən bu işin əhli deyilsən”. Lakin əl-Buxari isə nəsihət dinləmədi. Odur ki, günlərin birində ondan bu haqda soruşulanda məhrəmiyyətə fətva verdi. Elə bu səbəbdən camaat yığışıb onu (Buxaradan) qovdular.
Şəmsuddin əs-Sərəxsi (vəfatı 483 h.), əl-Məbsut, c.30, s.297; Dar əl-Marifə, Beyrut
Fəxruddin əz-Zeylai özünün "Təbyin əl-Həqaiq" kitabında əs-Sərəxsidən sitat gətirərək yazır:
وَحَكَى شَمْسُ الْأَئِمَّةِ أَنَّ الْبُخَارِيَّ صَاحِبَ الْأَخْبَارِ دخل بُخَارَى وَجَعَلَ يُفْتِي فقال له أبو حَفْصٍ الْكَبِيرُ لَا تَفْعَلْ فَأَبَى أَنْ يَقْبَلَ نُصْحَهُ حتى اُسْتُفْتِيَ في هذه الْمَسْأَلَةِ فَأَفْتَى بِثُبُوتِ الْحُرْمَةِ بين صَبِيَّيْنِ ارْتَضَعَا من لَبَنِ شَاةٍ فَأَخْرَجُوهُ من بُخَارَى
Şəmsul-əimmə (əs-Sərəxsi) hekayət edib ki, rəvayətlər sahibi əl-Buxari Buxaraya daxil oldu və fətva kürsüsü qurdu. Əbu Həfs əl-Kəbir ona dedi: “Bu işi etmə!”. Lakin, əl-Buxari onun nəsihətini dinləmədi və ondan bu haqda soruşulanda fətva verdi ki, iki uşaq eyni qoyunun südündən içsə bir-birlərinə məhrəm olurlar. Elə bu səbəbdən camaat onu Buxaradan qovdu.
Fəxruddin əz-Zeylai əl-Hənəfi (vəfatı 743 h.), Təbyin əl-həqaiq şəh kənz əd-dəqaiq, c.2, s.186;
Dar əl-Kutub əl-İslami, Qahirə, 1313 h.
İbn Nucəym əl-Misri əl-Hənəfi də bu barədə yazır:
قَوْلُهُ ( وَالشَّاةُ ) أَيْ لَبَنُ الشَّاةِ لَا يُوجِبُ الْحُرْمَةَ حتى لو ارْتَضَعَ صَبِيٌّ وَصَبِيَّةٌ على لَبَنِ شَاةٍ فَلَا أُخُوَّةَ بَيْنَهُمَا لِأَنَّ الْأُمُومَةَ لَا تَثْبُتُ بِهِ لِأَنَّهُ لَا حُرْمَةَ له وَلِأَنَّ لَبَنَ الْبَهَائِمِ له حُكْمُ الطَّعَامِ فَلَا فَرْقَ بين الشَّاةِ وَغَيْرِهَا من غَيْرِ الْآدَمِيِّ
وقد حُكِيَ في الْمَبْسُوطِ وَالْكَشْفِ الْكَبِيرِ أَنَّ الْبُخَارِيَّ صَاحِبَ الْأَخْبَارِ دخل بُخَارَى وَجَعَلَ يُفْتِي فقال له أبو حَفْصٍ الْكَبِيرُ لَا تَفْعَلْ فَأَبَى أَنْ يَقْبَلَ نَصِيحَتَهُ حتى اسْتَفْتَى في هذه المسئلة فَأَفْتَى بِثُبُوتِ الْحُرْمَةِ بين صَبِيَّيْنِ ارْتَضَعَا من ثَدْيِ لَبَنِ شَاةٍ تَمَسُّكًا بِقَوْلِهِ عليه السَّلَامُ كُلُّ صَبِيَّيْنِ اجْتَمَعَا على ثَدْيٍ وَاحِدٍ حُرِّمَ أَحَدُهُمَا على الْآخَرِ وقد أَخْطَأَ لِفَوَاتِ الرَّأْيِ وهو (وهوائه) أنه لم يَتَأَمَّلْ أَنَّ الْحُكْمَ مُتَعَلِّقٌ بِالْجُزْئِيَّةِ وَالْبَعْضِيَّةِ فَأَخْرَجُوهُ من بُخَارَى
Qoyun südü içmək məhrəmiyyətə səbəb olmaz. Az yaşlı oğlan uşağı ilə az yaşlı qız uşağının eyni qoyundan süd içməsi onların arasında bacı-qardaş əlaqəsi yaratmır. Çünki, arada analıq məfhumu yoxdur. Heyvan südü adi xörək hökmündə olduğu üçün məhrəmiyyət hasil etmir. İnsan südünü çıxmaq şərti ilə qoyun və sair heyvanların südü məhrəmlik yaratmaz. “əl-Məbsut” və “Kəşf əl-Kəbir” adlı kitabların sahibləri nəql ediblər ki, rəvayətlər sahibi olan əl-Buxari Buxaraya daxil oldu və fətva kürsüsü qurdu. Əbu Həfs ona dedi: “Bu işi etmə!” Lakin Buxari onun nəsihətini dinləmədi və ondan bu haqda soruşulanda fətva verdi ki, iki uşaq eyni qoyunun südündən içsə bir-birlərinə məhrəm olurlar. Bu fətvanı verərkən onun istinad edərək arxayın olduğu mərci Allah Rəsulunun (s) bu kəlamı olub: "İki uşaq bir sinədə yer alsa (bir sinədən süd içsələr) onlardan hər biri digərinə haram (məhrəm) olur." əl-Buxari bu yerdə çox böyük səhvə yol verib. Çünki, o fikirləşməyib ki, (Allah Rəsulunun (s) buyurduğu) "sinə" kəlməsində “cuziyyət “ və “bə`ziyyət” məsələsi var (Yəni, sinə dedikdə, hər sinə nəzərdə tutulmayıb. Söhbət insandan gedir. Heyvan sinəsi bu mövzuya aid deyil). Elə bu səbəbdən camaat onu Buxaradan qovdu.
Zeynuddin ibn Nucəym əl-Misri əl-Hənəfi, əl-Bəhr ər-raiq şərh kənz əd-dəqaiq, c.3, s.246; Dar əl-Marifə, Beyrut
Kəmaluddin əs-Sivasi özünün "Şərh Fəth əl-Qədir" kitabında yazır:
ونقل أن الإمام محمد بن إسماعيل البخاري صاحب الصحيح أفتى في بخارى بثبوت الحرمة بين صبيين ارتضعا شاة فاجتمع علماؤها عليه وكان سبب خروجه منها والله سبحانه أعلم ومن لم يدق نظره في مناطات الأحكام وحكمها كثر خطؤه وكان ذلك في زمن الشيخ أبي حفص الكبير
Nəql olunub ki, “əs-Səhih” kitabının sahibi Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari Buxara şəhərində "iki uşağın eyni qoyunun südündən içməsi məhrəmiyyət yaradır" fətvası verib. Ona görə də, Buxara şəhərinin üləması əl-ələ verərək onun əleyhinə birləşiblər. Bu da onun həmin şəhərdən qovulmasına səbəb olub. Hər kəs əhkamın və şəri hökmlərin meyarlarına diqqətlə nəzər salmasa, onun (bu barədə) səhvləri çox olar. Bu hadisə Şeyx Əbu Həfsin zamanında baş verib.
Kəmaluddin əs-Sivasi əl-Hənəfi, Şərh Fəth əl-Qədir, c.3, s.457; Dar əl-Fikr, Beyrut
Əbdül-Qadir əl-Qəraşi əl-Hənəfi "əl-Cəvahir əl-muziyə fi təbəqat əl-hənəfiyyə" kitabında yazır:
أحمد بن حفص المعروف بأبي حفص الكبير البخاري الإمام المشهور أخذ العلم عن محمد بن الحسن وله أصحاب لا يحصون ذكر السمعاني أن يخيزاخز قريب من بخارى منها جماعة من الفقهاء من أصحاب أبى حفص الكبير قال شمس الأئمة قدم محمد بن إسماعيل البخاري ببخارى فى زمن أبي حفص الكبير وجعل يفتي فنهاه أبو حفص وقال لست بأهل له فلم ينته حتى سئل عن صبيين شربا من لبن شاة أو بقرة فأفتى بثبوت الحرمة فاجتمع الناس عليه وأخرجوه من بخارى والمذهب أنه لا رضاع بينهما لأن الرضاع يعتبر بالنسب وكما لا يتحقق النسب بين بني آدم والبهائم فكذلك لا يثبت حرمة الرضاع بشرب لبن البهايم
Əhməd b. Həfs, Əbu Həfs əl-Kəbir kimi tanınır. Məşhur imamlardandır. O, elmi Muhəmməd b. əl-Həsəndən öyrənib...
Şəmsul-əimmə dedi: Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari Buxaraya daxil oldu və fətva kürsüsü qurdu. Əbu Həfs ona (fətva verməyi) qadağan etdi və dedi: “Sən bu işin əhli deyilsən!” Lakin, əl-Buxari onun nəsihətini dinləmədi və ondan “iki uşağın eyni qoyunun və ya inəyin südündən içməsi məhrəmiyyət yaradır?” sualı soruşulduqda, o da məhrəm olduqlarına dair fətva verdi. Odur ki, camaat əl-ələ verib onu Buxaradan qovdular.
Əbdül-Qadir əl-Qəraşi əl-Hənəfi (vəfatı 775 h.), əl-Cəvahir əl-muziyə fi təbəqat əl-hənəfiyyə, c.1, s.67
Təqiuddin ət-Təmimi özünün "ət-Təbəqat əs-Səniyyə" kitabında yazır:
قال شمس الأئمة: قدم محمد بن إسماعيل البخاري بخارى، في زمن أبي حفص الكبير، وجعل يُفتي فيها، فنهاه أبو حفص، وقال: لست بأهل لها. فلم ينته، حتى سئل عن صبيين شربا من لبن شاة أو بقرة، فأفتى بثبوت الحرمة. فاجتمع الناس، وأخرجوه
Şəmsul-əimmə dedi: Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari Əbu Həfsin dövründə Buxaraya daxil oldu və fətva kürsüsü qurdu. Əbu Həfs ona (fətva verməyi) qadağan etdi və dedi: “Sən bu işin əhli deyilsən!” Lakin, əl-Buxari onun nəsihətini dinləmədi və ondan “iki uşağın eyni qoyunun və ya inəyin südündən içməsi məhrəmiyyət yaradır?” sualı soruşulduqda, o da məhrəm olduqlarına dair fətva verdi. Odur ki, camaat əl-ələ verib onu Buxaradan qovdular.
Təqiuddin ət-Təmimi (vəfatı 1010 h.), ət-Təbəqat əs-səniyyə fi təracim əl-Hənəfiyyə, c.1, s.67
Molla Əli əl-Qari yazır:
قال ابن الهمام : [ نقل ] أن الإمام محمد بن إسماعيل البخاري صاحب الصحيح أفتى في بخار بثبوت الحرمة بين صبيين ارتضعا شاة فاجتمع علماؤها عليه وكان سبب خروجه منها والله سبحانه [ وتعالى ] أعلم. ومن لم يدق نظره في مناط الأحكام وحكمها كثر خطؤه، وكان ذلك في زمن [ الشيخ أبى جعفر ] والشيخ أبى حفص الكبير
İbn əl-Həmmam dedi: "əs-Səhih" kitabının sahibi Muhəmməd b. İsmayıl əl-Buxari Buxarada fətva kürsüsünə oturdu və “iki uşağın eyni qoyunun südündən içməsi məhrəmiyyət yaradır” fətvasını verdi. Odur ki, Buxara şəhərinin üləması əl-ələ verərək onun əleyhinə birləşdilər. Bu da onun həmin şəhərdən qovulmasına səbəb olub. Hər kəs əhkamın və şərii hökmlərin meyarlarına diqqətlə nəzər salmasa ,Onun (bu barədə) səhvləri çox olar. Bu hadisə Şeyx Əbu Həfsin zamanında baş verib.
Molla Əli əl-Qari əl-Həravi, Mirqat əl-Məfatih şərh mişkat əl-məsabih, c.6, s.295;
Dar əl-Kutub əl-İlmiyyə, Beyrut, 1422/2001
Nəticə olaraq məlum olur ki, Buxara şəhərinin üləması məxsusən Əbu Həfs olmasaydı biri-birinə naməhrəm olan şəxslər əl-Buxarinin "məhrəmiyyət" uydurmasına uyub harama düşəcəkdilər. Anlamadığımız budur ki, bəs necə olur ki, belə bir şəxsin kitabı böyük sünni icmasında “əs-Səhih” adlanaraq ikinci ən mötəbər kitab hesab edilir?
Hazırladı və tərcümə etdi: Zaur Məmmədov